Maska antylopy

Różnorodność masek Dogonów jest niezwykła. Istnieje około 78 różnych typów. Wśród nich liczną reprezentację mają zwierzęta: ssaki, ptaki i gady. Maski zwierzęce chronią ludzi przed siłą życiową nyama – zwierząt zabijanych na polowaniach.

Maski antylop są jednymi z najpopularniejszych. Antylopy podziwiane są przez Dogonów za ich piękno oraz siłę i wytrzymałość. Wśród masek antylop pojawiają się: ka (w jęz. sigi-so tãna wao – „koń z buszu”), karanda (w jęz. sigi-so tãna nemdyu – „mięso z buszu”), karanjana (w jęz. sigi-so tãna soru – „włócznia z buszu”), kęlęmo jeñe (w jęz. sigi-so tãna sono – „koza z buszu”), sono (w jęz. sigi-so tãna sono – „koza z buszu”), gorugu (w jęz. sigi-so tãna ligiri), wilu (w jęz. sigi-so tãna sono – „koza z buszu”) i walu (w jęz. sigi-so tãna wao – „koń z buszu”). Są to różne gatunki antylop, czasami bardzo trudne do zidentyfikowania.

U Dogonów maski wykonują najczęściej mężczyźni, członkowie stowarzyszenia Awa, ci sami, którzy potem w nich tańczą. Czasami jednak wyrzeźbienie drewnianej części maski zleca się kowalowi, który oprócz posiadania wysoce cenionych umiejętności obróbki żelaza, uważany jest przez Dogonów za „mistrza drewna”. Maska jest przedmiotem/bytem zakazanym dla oczu kobiet i dzieci. Dotyczy to też jej wykonywania. Gdy mężczyzna przygotowuje swoją maskę w zagrodzie, jego żony, matka i dzieci muszą ją opuścić.

W potocznym rozumieniu słowo maska odnosi się tylko do części twarzowej. W rzeczywistości dogońską maską jest cała postać, ubrana w kompletny strój, trzymająca w dłoniach odpowiednie rekwizyty. Istotnym elementem kultu masek są poświęcone im ołtarze buguturu, na których sakralizuje się maski oraz składa się ofiary mające zapewnić ochronę tancerzom.

Ewa Prądzyńska