Żardiniera

Majolika to specyficzny rodzaj barwnej ceramiki, którą w Polsce zaczęto produkować dopiero około roku 1880, w manufakturze w Ćmielowie, pod kierunkiem wykształconego we Francji Stanisława Thiele. Działalność w Ćmielowie to krótki epizod w jego życiu zawodowym. Całą energię Thiele poświęcił manufakturze w Nieborowie, której pracę kontynuował nawet wtedy, gdy książę Michał Piotr Radziwiłł, właściciel dóbr nieborowskich, stracił zainteresowanie dla majoliki.

Lata 1882–1885 były czasem najbardziej prężnej działalności manufaktury majoliki w Nieborowie. W tym najlepszym okresie zatrudniała około stu pracowników i odnosiła sukcesy na rynku krajowym i europejskim. Niektóre z wyrobów ceramicznych ozdobił własnoręcznie sam książę Radziwiłł, który zarówno sporządzał projekty, jak i malował wcześniej przygotowane czerepy. Wskazuje na to pojawiający się na niektórych naczyniach czarny monogram wiązany – MR, umieszczony obok sygnatury wytwórni – PMR, pod koroną książęcą. Żardiniera z uchwytami w formie smoków z kolekcji lubelskiej obok sygnatury wytwórni jest zaopatrzona w monogram A S – dekoratora, który przyozdobił naczynie szkicowo malowanymi rodzimymi pejzażami. Sceny rodzajowe i pejzaże, częste w dekoracji tych wyrobów, były malowane z lekkością, szkicowo, z dużą wprawą i dobrym wyczuciem koloru.

Niepowtarzalny charakter tej ceramiki, nawet bez sygnatur, nie budzi wątpliwości co do pochodzenia. Forma i dekoracja zachowanej ceramiki z Nieborowa utwierdza w przekonaniu, że dla jej twórców najważniejsza była dekoracyjność, nie zaś użyteczność czy praktyczność. To właśnie z tego powodu majolika z Nieborowa dziś, podobnie jak w przeszłości, wzbudza kontrowersje. Niektórych zachwyca, inni uważają ją za przykład kiczu i złego gustu.

W latach działalności manufaktury jej wyroby miały tyluż przeciwników co zwolenników, a ówczesna prasa warszawska jest pełna tekstów polemicznych dotyczących wyrazu artystycznego i wartości barwnej majoliki. Ważnymi głosami w polemice były artykuły pisane między innymi przez Bolesława Prusa, Wojciecha Gersona i Marię Konopnicką.

Magdalena Norkowska