10 000 000 marek polskich

Presja inflacji oraz potrzeby budżetowe państwa polskiego zadecydowały o wprowadzeniu w drugiej połowie 1923 roku przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową (PKKP) kolejnych sześciu nominałów banknotów: 250 tysięcy, 500 tysięcy, 1 milion, 5 milionów, 10 milionów marek polskich (mkp). Omawiany banknot, nie licząc przekazów na 50 i 100 milionów marek polskich (mkp), był najwyższym nominałem w historii naszego państwa. Łącznie w latach 1919–1924 PKKP zleciła wydrukowanie przynajmniej 1 965 500 131 biletów na zawrotną sumę ponad 2 biliardów 135 bilionów mkp.

Do pewnego stopnia przyrost papierowej masy pieniężnej w latach 1919–1924 był warunkowany faktem uzyskiwania przez mkp statusu wyłącznej waluty w kraju i stopniowym obejmowaniem jej zasięgiem całego obszaru Rzeczypospolitej. Dodrukiem banknotów finansowano przede wszystkim deficyt budżetowy, który był stałą bolączką odbudowującego się państwa. Napędzana tym inflacja w ciągu kilku lat stała się elementem mechanizmu błędnego koła. Początkowo jej umiarkowana forma stymulowała koniunkturę gospodarczą, przyczyniała się do spadku bezrobocia i wspomagała konkurencyjność polskiego eksportu. Powodowała jednocześnie nominalny wzrost wydatków budżetowych, które, jak już wspomniano, finansowano dodrukiem pieniądza. Czynnikiem, który wpłynął na hiperinflację 1923 roku był upadek marki niemieckiej, z którą była powiązana mkp. W ciągu 1923 roku nastąpił wzrost ceny dolara z 17 850 do 6 400 000 mkp. Drożyzna i niepodążające za nią wynagrodzenia oraz bezrobocie powodowały wybuchy społecznego niezadowolenia, wyrażanego w ulicznych rozruchach i strajkach.

Banknot 10 milionów mkp został zaprojektowany w Państwowych Zakładach Graficznych w Warszawie. Drukowano go w tej wytwórni oraz w Zakładzie Graficznym Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska” w Bydgoszczy. W dniu wprowadzania do obiegu (20 grudnia) na łamach „Kuriera Warszawskiego” oferowano do sprzedaży płyty gramofonowe „najnowszego repertuaru” po 500 tysięcy, futro męskie „eleganckie nowe” za 125 milionów, samochód Ford – model z 1924 roku za 900 dolarów (około 5 miliardów 760 milionów mkp). Bochenek chleba w grudniu 1923 roku kosztował 96 tysięcy mkp.

Tomasz Markiewicz