Szampanka z pokrywką

Puchar powstał w pierwszej magnackiej manufakturze szkła luksusowego, zwanej Hutą Kryształową, założonej w 1717 roku przez hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego (1666-1726). Jej produkcja od samego początku ukierunkowana była na wytwarzanie przedmiotów najwyższej jakości, ze szkła zwanego kryształowym – nazwanym tak ze względu na jego czystość, upodabniającą je do kryształu górskiego.

Puchar na niskim tralkowanym i fasetowanym trzonie, o bardzo wysokiej i smukłej czaszy. Jego główną dekorację stanowią herby Mniszech i Szembek umieszczone w kartuszu pod koroną szlachecką, otoczone panopliami. Najprawdopodobniej herby należały do Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha (1715-1778) i jego pierwszej żony Bihildy z Szembeków (ok.1723-1747). Najprawdopodobniej kielich znalazł się w kolekcji wilanowskiej dzięki Aleksandrze Potockiej, żonie Augusta Potockiego i pochodził ze zbiorów jej ojca Stanisława Septyma Potockiego. W jego kolekcji znajdowały się także inne szkła z herbem Mniszchów (matką Stanisława Septyma była Amalia z Mniszchów, córka Jerzego Augusta Wandalina z pierwszego małżeństwa).

Nowe techniki i materiały, jakim było szkło kryształowe oraz grawerowanie i szlifowanie, które w połowie XVII wieku zaczęły być stosowane w wielu hutach, zupełnie zmieniły europejską modę na szkło. Prymu nie wiodła już Wenecja z jej delikatnymi, barwionymi i dekorowanymi w masie wyrobami, ale stoły biesiadne zapełniły się szkłami masywnymi i ciężkimi których przezroczystość podkreślano fasetowaniem i dodatkowo ozdabiano grawerunkiem. Przykład takich wyrobów stanowi naczynie wilanowskie.

Taki typ wysokiego i smukłego kielicha stał się popularny w Saksonii w I. poł. XVIII wieku. Ze względu na ich kształt kielichy tego typu nazywane są fletami, pojawia się także nazwa szampanka, związana z funkcją naczynia. Znano je już w XVI wieku w Wenecji, a używano do picia wina, zwłaszcza musującego. Czasem występowały także w wersji z pokrywką.