Bogurodzica Hodigitria

ikona Bogurodzica Hodigitria Czernihowsko-Gertsemańska, XIX/XX w.
Ikony Hodigitrii należą do najpopularniejszych obrazów Bogurodzicy z Dzieciątkiem – patrz S.12677MŁ. Nazwa wizerunku Hodigitrii Czernihowsko-Getsemańskiej pochodzi od pustelni w Sergijew-Posad pod Moskwą – patrz S.13013MŁ. Jednak jego historia sięga XI w. i została zapoczątkowana niedaleko Kijowa w Czernihowie, jednym z najstarszych historycznych miast Rusi, zniszczonym przez Mongołów, wcielanym kolejno do Litwy, Księstwa Moskiewskiego i Rzeczypospolitej, od 1654 r. po Unii Perejasławskiej przyłączonym do Rosji. Do dziś położny w północno-wschodniej Ukrainie Czernihów pozostaje ważnym dla prawosławia ośrodkiem kultu religijnego. Założyciel Ławry Peczerskiej w Kijowie mnich zwany Antonim Peczerskim, uchodząc w 1069 r. z Kijowa przed księciem Iziasławem, schronił się do Czernihowa, gdzie na zboczu Góry Bołdynej zapoczątkował życie monastyczne. W miejscu tym książę Świętosław ufundował cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy wraz z monasterem zwanym od otaczającego go jodłowego lasu Jeleckim. Według tradycji tu wśród gałęzi jodły Antoniemu Peczerskiemu miała objawić się ikona Bogurodzicy nazwana od okoliczności objawienia Jelecką, w  późniejszych kopiach malowana na tle jodły. Po zaginięciu pierwowzoru obrazu w XVII w. mnich Genadiusz z klasztoru Trójcy Świętej i Św. Eliasza w Czernihowie napisał w 1658 r. ikonę Hodigitrii zwaną od Św. Eliasza Bogurodzicą Ilińską, która wsławiła się cudami opisanymi przez Dymitra Rostowskiego. Jej wizerunek spopularyzował się w licznych kopiach na terenie Rosji. Jedna z kopii, malowana na płótnie, podarowana została w połowie XIX w. do Getsemańskiej pustelni w mieście Siergijew-Posad pod Moskwą, a prezentowana ikona jest jej kopią. Do dziś spotykane są trzy warianty wizerunku Hodigitrii zwanej Bogurodzicą Czernihowską: Jelecka, Ilińska i Getsemańska.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967