Postać kobiety

Dogonowie to lud żyjący w okręgach Bandiagara, Douentza i Bankass, w południowo centralnej części Republiki Mali. Nieliczne osadnictwo Dogonów można też spotkać w północnej części Burkina Faso, przy granicy z Mali.

Najważniejszym motywem ich twórczości są przedstawienia figuralne wyobrażające przodków, które ustawia się na poświęconych im ołtarzach. Pojawiają się tu wizerunki przodków prawdziwych i mitycznych, męskich, żeńskich i androgynicznych.

Dogonowie zazwyczaj rzeźbią postaci ludzkie w sposób uproszczony. Są one smukłe i mają nieproporcjonalnie duże głowy. Szczegóły anatomiczne są zaznaczone symbolicznie, ale za to sposoby zdobienia ciała oddane starannie. Najważniejszymi elementami statuetek wyobrażających kobiety są głowa i piersi, zaś w wizerunkach mężczyzn – ramiona i genitalia. Wśród figurek antropomorficznych można wyróżnić postaci stojące, klęczące, siedzące lub dosiadające konia, podnoszące jedną lub obie ręce w różnych pozach i trzymające lub noszące przedmioty bądź atrybuty związane z określoną płcią, wiekiem, zajęciem lub statusem społecznym.

Rzeźba przedstawiająca postać z uniesioną do góry lewą ręką jest według tradycji dogońskiej wizerunkiem osoby leworęcznej. Dogonowie uważają, że mańkuci są wyjątkowymi osobami posiadającymi oprócz własnej siły życiowej nyama, również część energii swojego ojca. Według mieszkańców Masywu Bandiagara osoby leworęczne posiadają specjalne moce ulokowane w lewej ręce. Osobom takim buduje się za ich życia ołtarze zwane bala w celu ochrony oraz zwiększenia i wzmocnienia ich nyama. Na ołtarzach tych stawia się figurki z uniesioną lewą ręka, które są symbolicznym wyobrażeniem właściciela ołtarza.

Ołtarze bala za życia mańkuta stawiane są w narożniku domu, a po śmierci przenoszone do niszy na fasadzie domu ginna.

Ewa Prądzyńska