Pas kontuszowy

W XVIII wieku na wschodzie Polski powstawały liczne wytwórnie pasów kontuszowych, czyli persjarnie. Znane i cenione były wyroby ze Stanisławowa, Łohodowa koło Brodów, Nieświeża, a następnie Słucka, Różany, Korca czy Buczacza. Wytwórnie te posiadały możnych protektorów, właścicieli okolicznych dóbr. Pod koniec XVIII wieku duży popyt na pasy spowodował powstanie kilku manufaktur tkackich w Krakowie. Były to niewielkie persjarnie należące do mieszczan krakowskich i zatrudniające niewielu tkaczy.

Wśród właścicieli siedmiu krakowskich warsztatów największe znaczenie miał Franciszek Masłowski. W 1787 roku w wyniku starań uzyskał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywilej dający mu wyłączność produkcji i sprzedaży swoich wyrobów w Krakowie i okolicy. Inni tkacze działający na tych terenach pracowali zatem nielegalnie i przezornie sygnowali swoje pasy jedynie inicjałami lub imieniem. Natomiast Masłowski w swoich wyrobach eksponował imię i nazwisko w pełnym brzmieniu, umieszczając je w ramce. Było wytkane w narożnikach jednej z głów, czyli dekoracyjnych zakończeń pasa. Wzory tych pasów były oparte na najbardziej popularnych motywach, występujących w pasach słuckich lub warszawskich wyrobach Paschalisa Jakubowicza.

Pas z kolekcji Muzeum Narodowego w Lublinie to przykład tkaniny o dekoracji głów w formie ukwieconych rozet w dwóch medalionach, inspirowanych bez wątpienia popularnymi motywami pasów słuckich. Jest to pas wysokiej jakości, czterostronny i lity, z dodatkiem srebrnej złoconej nici. Należy do grupy pasów najdłuższych, mierzy 460 cm. Takie tkaniny wyrabiał Masłowski do 1806 roku. Po tym roku zmienił branżę, zajął się handlem winem – towarem niezmiennie popularnym. Zachowany w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie portret Masłowskiego powstał w roku 1810, już po zakończeniu działalności persjarskiej. Ukazuje człowieka pewnego siebie, ubranego w strój polski i dumnie prezentującego fantazyjnie udrapowany pas kontuszowy.

Magdalena Norkowska