Ostrów Wielkopolskim, synagoga, 23.03.2008

Fotografia z projektu Wojciecha Wilczyka „Niewinne oko nie istnieje”, przedstawia dawną synagogę w Ostrowie Wielkopolskim – jedną z niewielu zachowanych w Polsce synagog w stylu mauretańskim. Została zbudowana w latach 1857–1860 przez mistrza murarskiego Moritza Landego i częściowo przebudowana w 1903 r.
Jest to budynek orientowany (zwrócony w stronę Ziemi Izraela), na planie prostokąta o wymiarach 28,8 × 16 m. Widoczna na zdjęciu fasada podzielona jest na dwie kondygnacje, flankowane wieżami z hełmami cebulowymi, ośmiospadowymi, krytymi szarą dachówką i zwieńczonymi iglicami wyrastającymi z kuli. W pięcioosiowym przyziemiu znajdują się trzy portale (główny pośrodku i dwa na skraju budynku) i biforia (arkadowe okna przedzielone kolumienką). Druga kondygnacja o podwójnej wysokości ma pięć pionowych okien zamkniętych łukiem pełnym, z  archiwoltą (profilowanym licem łuku).
Okazałe synagogi wznoszone od XIX w. przez żydowskie gminy reformowane w Niemczech – których członkowie byli zwolennikami postępu i uważali się za obywateli niemieckich wyznania mojżeszowego – miały stanowić odzwierciedlenie ich aspiracji i pozycji społecznej. Ostrowska synagoga jest dobrym przykładem tego trendu (zob. E. Bergman, „Nurt mauretański w architekturze synagog”, Warszawa 2004, s. 182–185).
W czasie II wojny światowej nazistowskie władze przeznaczyły synagogę na magazyn. Tę funkcję obiekt pełnił także w kolejnych dekadach. Niedbała eksploatacja i brak profesjonalnej konserwacji przyczyniały się do stopniowej degradacji zabytku.
Wojciech Wilczyk wykonał to zdjęcie 29 marca 2009 r., po rozpoczęciu prac renowacyjnych w budynku (zob. W. Wilczyk, „Niewinne oko nie istnieje. There’s no such thing as an innocent eye”, Łódź 2009, s. 426–427).
Więcej informacji o synagodze w Ostrowie Wielkopolskim: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/o/222-ostrow-wielkopolski/112-synagogi-domy-modlitwy-i-inne/87651-nowa-synagoga-w-ostrowie-wielkopolskim-ul-raszkowska-21.

Krzysztof Bielawski