Fotografie synagog z projektu Wojciecha Wilczyka „Niewinne oko nie istnieje” Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Synagoga (grec. sinagein – zbierać się) stanowi najważniejszy budynek religijnej społeczności żydowskiej. Służy jako miejsce modlitwy i gromadzenia się członków kongregacji, może stanowić siedzibę gminy wyznaniowej. W języku hebrajskim nazywana jest „bejt kneset” (dom zgromadzenia), w jidysz „szul” (szkoła), w języku polskim „bóżnicą” lub „bożnicą”.
Więcej informacji o synagogach: https://sztetl.org.pl/pl/slownik/synagoga.
Przed II wojną światową w większości miast w Polsce oprócz głównej synagogi były też inne miejsca modlitwy. Wynikało to z liczebności i zróżnicowania członków gminy żydowskiej. Jedni chodzili do synagogi ortodoksyjnej, inni do postępowej; chasydzi modlili się w tzw. sztiblach, urządzanych często w mieszkaniach.
Z istniejących w II Rzeczypospolitej tysięcy synagog i domów modlitwy do dziś przetrwały nieliczne. Większość z nich pełni inne funkcje, część jest nieużytkowana i zrujnowana.
W latach 2006–2008 Wojciech Wilczyk sfotografował około 300 zachowanych synagog. Podczas pracy autor notował komentarze przechodniów. Dzięki temu powstała nie tylko dokumentacja stanu tych obiektów, ale również zapis ich postrzegania przez okolicznych mieszkańców. Efektem był wydany w 2009 r. album „Niewinne oko nie istnieje” oraz wystawa o tym samym tytule. W 2015 r. Wojciech Wilczyk wykonał kolejne fotografie do tego projektu, na potrzeby wystawy w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN: „(nie)widzialne / (in)visible” (zob. W. Wilczyk, „Niewinne oko nie istnieje. There’s no such thing as an innocent eye”, Łódź 2009; https://www.polin.pl/pl/aktualnosci/2015/09/04/wojciech-wilczyk-niewidzialne-invisible).
Wojciech Wilczyk jest fotografem, poetą, eseistą i krytykiem sztuki, kuratorem wystaw, wykładowcą w Akademii Fotografii w Krakowie. Jego twórczość artystyczna wpisuje się w nurt fotografii społecznie zaangażowanej. Poprzez dokumentację miejsc i wydarzeń pokazuje różne oblicza polskiej rzeczywistości.
Krzysztof Bielawski