La Sybylle

Księżna Izabela Czartoryska, przedstawicielka jednego z najważniejszych polskich rodów arystokratycznych, po drugim rozbiorze Polski i upadku kraju rozpoczęła gromadzenie pamiątek narodowych przypominających wielką historię ojczyzny i jej wybitnych przedstawicieli. Dla ulokowania obiektów księżna wzniosła w Puławach w latach 1798–1801 budynek zaprojektowany przez nadwornego architekta Czartoryskich Chrystiana Piotra Aignera. Był to pierwszy w Polsce i jeden z najstarszych w świecie budynków muzealnych. Usytuowany w pięknej scenerii parku puławskiego, na stromym zboczu wiślanej odnogi, wyróżniał się oryginalną architekturą wzorowaną na rzymskiej Świątyni Westy w Tivoli, sąsiadującej z przybytkiem słynnej wieszczki Sybilli Tyburtyńskiej. Otoczona kolumnadą puławska rotunda mieściła salę główną oświetloną umieszczonym w kopule świetlikiem i salę podziemną o charakterze krypty.

W sali górnej, na wprost wejścia, w niszy zasłoniętej kotarą umieszczono szczególnie cenne przedmioty: trofea zwycięskich wojen polskich i obiekty ze skarbca koronnego na Wawelu. Znalazły się tu między innymi miecze przysłane królowi Jagielle przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena przed bitwą pod Grunwaldem, szable Jana III Sobieskiego i Stefana Batorego, tarcza wróżebna Jana III Sobieskiego, laski marszałkowskie, chorągwie i sztandary wojskowe oraz inne cenne pamiątki. Przed niszą ustawiono postument z różowego granitu pełniący rolę ołtarza, na którym znajdowała się wykonana z hebanu tak zwana szkatuła królewska, z napisem ułożonym z brylantów: „Pamiątki polskie zebrała Izabela z Flemmingów Czartoryska w roku 1800”. Szkatuła zawierała liczne pamiątki po polskich królach: klejnoty, miniaturowe portrety, fragmenty szat i atrybuty strojów, a także przedmioty ze skarbców rodów magnackich. Inne cenne obiekty mieściły się w dwóch dużych szafach z przeszklonymi szufladami. Eksponowano w nich elementy uzbrojenia i drogocenne przedmioty, jak: naczynia, szkatuły, tabakierki, wachlarze, zegarki, numizmaty, zabytkowe ubiory. Na szafach ustawiono urny ze szczątkami królów, wodzów, uczonych i pisarzy. W sali dolnej rozwieszono tarcze pamiątkowe upamiętniające słynnych wodzów polskich. Po 1813 roku wzniesiono tu obelisk poświęcony księciu Józefowi Poniatowskiemu.

Renata Bartnik