Kościół X. X. Bernardynów w Lublinie

Kościół pobernardyński jest usytuowany na skraju skarpy nad doliną Bystrzycy, w południowo-wschodniej części dawnego przedmieścia krakowskiego. Pierwotna świątynia dla przybyłych z Krakowa bernardynów została wzniesiona w latach 1460–1469 przez rajców i obywateli miejskich. W latach 1470–1497 powstał gotycki kościół z cegły. W czasie wielkiego pożaru w 1557 roku wraz z większością przedmieścia krakowskiego spłonęły zabudowania bernardyńskie. Wskutek zawalenia się sklepienia kościoła zostały zniszczone ołtarze, obrazy i inne przedmioty kultu. Odbudowywana do 1569 roku świątynia stała się późnogotycką, trójnawową halą z fasadą z dwiema wieżami. W budowli tej 29 czerwca 1569 roku miała miejsce ważna uroczystość – po zakończeniu toczących się głównie na zamku królewskim obrad dotyczących unii realnej Litwy z Polską król Zygmunt August w otoczeniu senatu, posłów z Polski, Litwy, Prus i innych oraz licznie zgromadzonej szlachty i ludu odśpiewał hymn Te Deum laudamus, wielbiąc Boga za pomyślny przebieg sejmu lubelskiego i szczęśliwy początek unii, którą zawarto oficjalnie trzy dni później.

W 1602 roku doszło do kolejnego spalenia kościoła i klasztoru. Odbudowę świątyni zakończono w 1607 roku. Wówczas stała się późnorenesansową bazyliką z trzema nawami, prezbiterium zakończonym półkoliście, fasadą pozbawioną wież i z dekoracjami w stylu tak zwanego renesansu lubelskiego. W czasach późniejszych kościół często odnawiano. W XVII i XVIII wieku dostawiono do niego kaplice, które później zlikwidowano. Jedną z ważniejszych była kaplica Wniebowzięcia NMP, zwana królewską, restaurowana przez Marka Sobieskiego wojewodę lubelskiego, i jego wnuka, króla Jana III. W jej podziemiach znajdowały się groby Sobieskich, ważnych darczyńców klasztoru. Po śmierci Jana III, w okresie wielkanocnym 1699 roku do bernardynów lubelskich zjechali synowie króla: Jakub, Aleksander i Konstanty, i tu podzielili się spadkiem po ojcu. Wówczas też uczestniczący w wielkoczwartkowym nabożeństwie królewicz Jakub dopełnił z pokorą i pobożnością ceremonii umywania nóg ubogim.

W XIX wieku kościół poddano remontowi; w 1827 roku otrzymał fasadę klasycystyczną, przekształconą ponownie w latach 1858–1860.

Zakon bernardynów istniał w Lublinie do 1864 roku. Po ukazie carskim świątynia stała się kościołem parafialnym.

Renata Bartnik