![MNS/E/401 Kołowrotek poziomy - ujęcie ze skosu z prawej; Kołowrotek poziomy o napędzie nożnym. Wykonany z drewna. Elementy kołowrotka łączone na wpusty. Koło napędowe o średnicy 31 cm. osadzone w podłużnej, poziomej ramie. Wykonana z metalu oś koła oparta na wspornikach o kształcie przypominającym literę „U”. Pierwotnie na drugim końcu ramy mocowany zespół wrzeciona (zachowała się jedynie jego ruchoma podpora). Rama ustawiona na czterech, lekko pochylonych ku środkowi, toczonych na tokarce podpórkach. Pomiędzy dwiema z nich zamontowane skośnie dwa słupki, na przecięciu których znajduje się element zdobniczy - kwiat (róża?). Podpórki wsparte na prostokątnej podstawie z czterema niewielkimi nóżkami (zachowała się jedna). Całość bogato zdobiona.](/brepo/panel_repo/2024/02/21/z73wek/contain-360-1000-max-mns-e-401-diga6208-m.jpg)
Kołowrotek poziomy
1801 — 1900
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Jest częścią kolekcji: Tkactwo ludowe
Przęślica jest narzędziem używanym przy przędzeniu włókien lnianych i konopnych lub rzadziej, wełnianych. W najprostszej formie miała postać kilkudziesięciocentymetrowego kijka trzymanego w dłoni, pod pachą lub zatkniętego za pasek fartucha. Mocowano na niej zwój ułożonych równolegle względem siebie włókien, czyli kądziel i używano w zestawie z wrzecionem. Aby utrzymać kądziel na miejscu, u góry narzędzia zawiązywano sznureczek i luźno owijano go wokół niej. Prządka wyciągała włókna z kądzieli lewą ręką, zwilżała śliną i skręcała w palcach. Następnie zaczepiała je o wrzeciono, które puszczała prawą ręką w szybki, obrotowy ruch.
Przędzenie włókien od zawsze postrzegane było jako zajęcie kobiece, a sama przęślica jako jeden z atrybutów kobiecości. W języku polskim istnieje nawet związek frazeologiczny "po kądzieli" odnoszący się do krewnych ze strony matki.
Na Pomorzu, jak i w innych regionach, istniał zwyczaj ofiarowywania przęślicy swojej wybrance przez pana młodego. Wykonywane z przeznaczeniem na prezent przęślice były bogato zdobione i często sygnowane inicjałami dziewczyny. Nie były przedmiotami użytkowymi, ale miały wartość symboliczną i dekoracyjną.
Prezentowana przęślica jest wyrobem nieprofesjonalnym, wykonanym na własny użytek i dość nietypowym, nie można jej bowiem jednoznacznie przypisać do żadnego z podstawowych rodzajów przęślic.
Agnieszka Słowińska
Autor / wytwórca
Wymiary
cały obiekt: wysokość: 47.3 cm, szerokość: 12.3 cm
Rodzaj obiektu
przęślica
Technika
ciosanie, struganie
Tworzywo / materiał
drewno
Pochodzenie / sposób pozyskania
pozyskanie własne
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Właściciel
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
1801 — 1900
Muzeum Narodowe w Szczecinie
1945 — 1970
Muzeum Narodowe w Szczecinie
1851 — 1939
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Okręgowe w Toruniu
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna