Maska znachora

Maska znachora nazywana jest w języku dogo-so dyodyonune lub dyonune. Przedstawia uzdrowiciela, specjalistę, z którym Dogonowie konsultują się w przypadku choroby. Mit o pochodzeniu tej maski opowiada historię uzdrowiciela, który polując w nocy w buszu zabił przez pomyłkę innego myśliwego, mieszkańca sąsiedniej wioski. Aby chronić się przed nyama swojej ofiary, znachor złożył w ofierze kozę. Ofiara ta odniosła pożądany skutek. Jednak po jego śmierci zachorował chłopiec, który odziedziczył nanie (rodzaj duszy) uzdrowiciela. Jego rodzice po konsultacji z wróżbiarzami dowiedzieli się, że przyczyną choroby jest nyama myśliwego, która mści się na nanie swojego mordercy. Aby pomóc chłopcu zbudowano ołtarz, umieszczono na nim figurę, która stała się siedzibą energii życiowej myśliwego.

Według Germaine Dieterlen, francuskiej znawczyni kultury dogońskiej, maska znachora odnosi się do Dyungo Seru, jednego z pierwotnych przodków, który jako pierwszy Dogon doświadczył śmierci. Dyungo Seru był ekspertem w uzdrawianiu, posiadał wiedzę o produktach i roślinach leczniczych. Próbował leczyć zranioną antylopę walu, która wpadła w pułapkę zastawioną przez Yurugu pragnącego zemścić się za utrudnianie dostępu do bliźniaczej siostry.

Tancerz w masce dyonune trzyma w jednej dłoni drewniane naczynie symbolizujące gliniany garnuszek, w którym uzdrowiciele macerują rośliny i inne składniki lecznicze, w drugiej dzierży oganiaczkę. Przechadza się wśród innych masek, gestem ręki zanurza oganiaczkę w swoim naczyniu i następnie „spryskuje” zawartością zamaskowanych tancerzy i publiczność.

Jeśli w trakcie tańca któraś z drewnianych masek pęknie lub włókna opadną na ziemię, wszystkie te elementy zbierane są przez nietańczących członków stowarzyszenia Awa. Następnie miejsce takie „spryskiwane” jest też przez dyonune w celu oczyszczenia.

Ewa Prądzyńska