Głowa turonia - rekwizyt obrzędowy

Rytm życia mieszkańców wsi zawsze wyznaczały pory roku, w tym także zwyczaje i obrzędy, które były ściśle związane ze zmianami zachodzącymi w przyrodzie. W czasie zimy najważniejsze były praktyki mające zapewnić nadejście wiosny. Ludzie wierzyli, że wykonanie określonych czynności zapewni przebudzenie przyrody z zimowej stagnacji, a ziemia wyda potrzebne do przeżycia plony. Na Pomorzu, podobnie jak w wielu innych regionach, w okresie bożonarodzeniowym i w czasie zapustów popularny był zwyczaj odwiedzania domów przez grupy kolędnicze, w których jedną z częściej spotykanych postaci był rozbrykany i niesforny turoń. Odgrywający go chłopak odziany był w kożuch lub okryty derką, w ręku trzymał kij, na którym osadzona była głowa maszkary z długim, charakterystycznie kłapiącym pyskiem. W kluczowym momencie turoń nagle padał „martwy”, a następnie ożywiała go jedna z towarzyszących mu postaci. W warstwie magicznej śmierć turonia symbolizowała zamarcie przyrody na zimę, a jego ożywienie budziło w ludziach nadzieję, że podobnie jak i on, tak i uśpiona przyroda powróci do życia. W zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie znajdują się dwa turonie. Oba pochodzą z przedwojennych zbiorów Pommersches Landesmuseum Stettin. Prezentowana maszkara wykonana został ok. 1920 roku. Jest wyrobem amatorskim, jednostkowym (wykonawca nieznany). Głowa i rogi zwierzęcia wykonane są z drewna, a uszy i wystający z poruszanej za pomocą sznurka paszczy, długi jęzor ze skóry. Podniebienie i nozdrza pomalowane są na czerwono, pozostała część maszkary na czarno. Turoń ma długie kły, które potęgują jego straszny wygląd.

Agnieszka Słowińska