Głowa zakończona uchwytem

Według tradycji ustnej, kiedy Dogonowie przybyli na Masyw Bandiagara zetknęli się z ludźmi, których nazwali Tellemami i zmusili ich do porzucenia swoich siedzib. Dogonowie twierdzą, że przedstawiciele tego tajemniczego ludu przenieśli się na tereny obecnej Burkiny Faso. Istnienie Tellemów zostało potwierdzone badaniami archeologicznymi prowadzonymi przez holenderskich naukowców. Analiza ich szkieletów ujawniła, że Tellemowie różnili się etnicznie zarówno od Dogonów, jak i od ludów zamieszkujących Burkinę Faso. Wykopaliska archeologiczne wykazały też, że lud ten zamieszkiwał Masyw Bandiagara od XI do XV wieku. W jaskiniach, które eksplorowali archeolodzy nie znaleziono kwater mieszkalnych Tellemów, a jedynie spichlerze do przechowywania żywności oraz miejsca pochówków.

W trakcie badań znaleziono przykłady drewnianej rzeźby figuratywnej. Statuetki te wykonane były w różnym stylu, opisanym przez badaczy jako „od bardzo abstrakcyjnych po naturalistyczne” i przypominały te, które można znaleźć na ołtarzach dogońskich. Przez to podobieństwo, przez długi czas uważano, że rzeźby z dogońskich ołtarzy zostały wykonane przez artystów Tellem i pochodzą sprzed XV wieku. Faktem jest, że pomiędzy stylami Dogonów i Tellemów istnieje wiele podobieństw, widocznych w przedstawianych gestach, rysach twarzy, zgeometryzowanych kształtach i użyciu materiałów ofiarnych. Sami Dogonowie mają tendencję do identyfikowania jako pochodzących od Tellemów wszelkich dzieł, których pochodzenie jest im nieznane, niezależnie od ich wieku, stylu czy miejsca znalezienia. Należy zdać sobie sprawę, że Dogonowie wykorzystują czasami znalezione w jaskiniach wytwory Tellemów i stawiają je na współczesnych ołtarzach. Bywa, że zlecają kowalom wykonanie podobnych form, ufając że odpowiedni kształt zapewni też siłę figurce, według nich Tellemowie byli bowiem posiadaczami bardzo silnej magii. Postawienie wyraźnej granicy pomiędzy stylami dogońskim a tellemskim jest zdaniem bardzo trudnym.

Ewa Prądzyńska