św. Mikołaj

Prezentowany wizerunek św. Mikołaja Cudotwórcy jest jednym z licznych rosyjskich przykładów ikon odlewanych ze stopów metali. Na Ruś wraz z przyjęciem chrześcijaństwa docierały z Bizancjum różnorodne przedmioty kultu. Wśród importów znajdowały się między innymi wyroby metalowe wytwarzane z brązu, miedzi czy srebra. Z czasem powstały rodzime odlewnie produkujące takie przedmioty w Księstwie Kijowskim, a po jego upadku w Nowgorodzie Wielkim, a potem w Moskwie. Początkowo do ich wyrobu używano form kamiennych i glinianych, później proces i technologia produkcji udoskonalały się. Największy przełom w sztuce odlewniczej rozpoczął się w drugiej połowie XVII w. Reforma, która miała na celu dostosować liturgię i księgi liturgiczne rosyjskiej cerkwi do aktualnie obowiązującej greckiej, spowodowała rozłam zwany po rosyjsku „raskołem”. Nie uznających reformy i pozostających starej rosyjskiej tradycji cerkiewnej wyznawców nazwano starowiercami lub staroobrzędowcami, a ostatecznie raskolnikami. Chroniąc się przed prześladowaniami rządu i oficjalnej cerkwi moskiewskiej ukrywali się oni na trudno dostępnych rubieżach tworząc własne wspólnoty. Staroobrzędowcy udoskonalili i doprowadzili do wysokiego poziomu technologicznego i plastycznego odlewnictwo i zdobienie metalowych przedmiotów kultu, do produkcji których używali stopów brązu, miedzi, mosiądzu, srebra, złoceń oraz zdobień wykonanych kolorową emalią. Wzorce wypracowane przez nich w położonych na północy w Karelii wygowskich wytwórniach od XVII w. powielane były przez liczne warsztaty w XVIII-XIX, do początku XX w. Prezentowana ikona św. Mikołaja jest jednym z wielu tego typu wyrobów, patrz S.12796MŁ, S.12836MŁ, S.12866MŁ, S.12868MŁ. Jest to tak zwana „zawieszka” posiadająca na odwrociu uszko do nawlekania, by obrazek można było nosić na ciele np. zawieszony na szyi. 

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967