Park w Orońsku

Józef Brandt jako jeden z nielicznych polskich artystów zdobył sławę za życia. Jego sztuka cieszyła się wielkim powodzeniem także poza krajem. Od 1870 roku mieszkał na stałe w Monachium, gdzie przewodził polskiej kolonii artystycznej. Monachijska pracownia była nieformalną malarnią, w której znajdowali wsparcie, nierzadko finansowe, młodzi adepci malarstwa. Wakacje Brandt spędzał w Orońsku. Położoną niedaleko Radomia posiadłość ziemską z pałacem i rozległym parkiem wniosła w posagu żona Helena z Woyciechowskich Pruszakowa. Podczas pobytów zajmował się gospodarowaniem majątkiem, ale nie zaniedbywał sztuki. Organizował kursy dla początkujących artystów, żartobliwie nazywane przez nich Wolną Akademią Orońską. Sam mistrz odpoczywał od malowania typowych dla jego twórczości scen bitewnych, podjazdów, pochodów, Kozaków, Tatarów. Posiadłość i jej okolice dostarczały pięknych widoków. Malarz, często wprost w plenerze, utrwalał na niewielkich formatach oglądane zdarzenia i krajobrazy: park, wiejskie zagrody, gościńce i łąki.

Park w Orońsku z 1890 roku ukazuje fragment natury – polanę z kilkoma smukłymi drzewami z przeświecającymi skrawkami jasnego błękitu, oświetloną z jednej strony blaskiem słońca. W kolorach przeważają oliwkowe zielenie, złote brązy – to park widziany u schyłku lata. Obraz jest przykładem mniej znanej, bardziej osobistej twórczości wielkiego batalisty. Wprawdzie pejzaż w różnych odmianach stale funkcjonował w jego kompozycjach jako tło scen rodzajowych, ale tu stanowi temat samodzielny. Także sposób przedstawienia czyni go dość wyjątkowym w spuściźnie Brandta. Wnikliwe, jednocześnie swobodne, niewymuszone studium ulotnego misterium przyrody zachwyca zmysłem obserwacji, wrażliwością na „potoczne” piękno i swobodą warsztatową.

Posiadłość Brandtów w czasie I wojny została zniszczona. Wysiedlona rodzina zamieszkała w Radomiu. Kilka miesięcy później w 1915 roku Józef Brandt zmarł na zapalenie płuc. Od 1969 roku w Orońsku działa Centrum Rzeźby Polskiej.

Bożena Kasperowicz