Żarki, synagoga, 04.12.2008

Zdjęcie z projektu Wojciecha Wilczyka „Niewinne oko nie istnieje”, przedstawia zachodnią fasadę dawnej synagogi w Żarkach, obecnie Miejskiego Domu Kultury.
Synagoga została wybudowana w 1870 r., jej architektura łączyła elementy stylów mauretańskiego i neoromańskiego. Jest to budynek jednopiętrowy, na planie prostokąta, wzniesiony z kamienia wapiennego i cegły ceramicznej. Na elewacjach bocznych znajdowały się dwa rzędy (po sześć w rzędzie) prostokątnych okien o półkolistych zwieńczeniach. Cztery okna o tym samym kształcie oraz pojedyncze okulusy (okna o kolistym kształcie) znajdowały się także na fasadach zachodniej i wschodniej. Na fasadzie zachodniej dodatkowo umieszczono podwójne okno stylizowane na Tablice Przykazań. Wąskie otwory okienne posiadała także absyda – wąska przybudówka na planie wieloboku, przeznaczona na aron ha-kodesz (szafę na zwoje Tory).
Wnętrze synagogi zaplanowano w układzie wzdłużnym – w jej wschodniej części mieściła się sala modlitwy dla mężczyzn z centralnie ustawioną bimą (podwyższeniem do czytania Tory), pulpitem kantora oraz aron ha-kodesz, w północnej części znajdował się przedsionek, a nad nim otwarty na salę główną tzw. babiniec (sala modlitwy dla kobiet).
Podczas II wojny światowej synagoga została uszkodzona podczas bombardowania, a później zdewastowana. W latach 1955–1957 Społeczny Komitet Odbudowy Żarek przeprowadził remont budynku, adaptując go na dom kultury. W trakcie robót w znacznym stopniu zmieniono elewację zachodnią, budynek wydłużono w kierunku wschodnim, zbudowano również wysoki wolnostojący komin.
Zdjęcie wykonał Wojciech Wilczyk 4 grudnia 2008 r. w ramach projektu „Niewinne oko nie istnieje” (zob. W. Wilczyk, „Niewinne oko nie istnieje. There’s no such thing as an innocent eye”, Łódź 2009.). Rok później władze Żarek rozpoczęły renowację budynku.
Artykuł o historii Żydów w Żarkach: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/z/432-zarki/99-historia-spolecznosci/138336-historia-spolecznosci.

Krzysztof Bielawski