Rybaczka

Adam Marczyński – jeden z młodych związanych w latach 1933–1934 z pierwszą Grupą Krakowską – dzielił ze swoimi koleżankami i kolegami społecznie zaangażowaną postawę oraz wyabstrahowany język wizualny. Wzorem Pabla Picassa czy Fernanda Légera, młodzi twórcy komponowali organiczne układy barwnych plam i giętkich linii. Gdy w 1936 roku Marczyński przyłączył się do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków stowarzyszenie było zajęte obroną podstawowych praw pracowniczych swoich członków. Wybuch drugiej wojny światowej skutkował wyjazdem wielu krakowian do okupowanego przez sowietów Lwowa, gdzie Marczyński pełnił funkcję bibliotekarza Związku Plastyków Ukrainy Zachodniej. W ciągu rocznego pobytu na Ukrainie (1940–1941) artysta poznał metodę realizmu socjalistycznego. Po zakończeniu okupacji hitlerowskiej jako członek zarządu oddziału krakowskiego włączył się w reorganizację związku, którego cele podsumowywało pięć haseł: zabezpieczenie bytu materialnego artystów, reforma szkolnictwa, zapewnienie syntezy poszczególnych mediów sztuki, uznanie jej za gałąź gospodarki narodowej oraz popularyzacja dyscypliny. Marczyński, wciąż balansując na granicy abstrakcji i realizmu, reprezentował w tzw. interregnum lat 1945–1948 „nowoczesną” postawę twórców zaangażowanych. Motyw rybaczki, pojawiający się podczas słynnej krakowskiej Wystawy Sztuki Nowoczesnej (1948/1949) w dziełach Marii Jaremy, Macieja Makarewicza czy Marka Włodarskiego, należał do ulubionych w tym środowisku. Predylekcje Marczyńskiego do tematyki marynistycznej utrzymywały się przez cały okres stalinowski, znajdując ujście w monotypiach i obrazach olejnych doby odwilży. Od schyłku lat pięćdziesiątych, gdy w dziedzinie sztuki „niezależnej” artystę zajmowały eksperymenty postmalarskie, kubistyczna stylizacja obecna była wciąż jego w dekoratorskich realizacjach sakralnych.

Szymon Piotr Kubiak