August III - medal koronacyjny

Chociaż po śmierci Augusta II Mocnego (1733) ogromną większością głosów królem obwołany został „Piast” Stanisław Leszczyński, ostatecznie tron Rzeczypospolitej zdobył jego konkurent, obcokrajowiec, syn zmarłego monarchy, elektor saski Fryderyk August II. Koronę zyskał dzięki interwencji wojsk rosyjskich, pod osłoną których dokonano jego wyboru, oraz saskich, torujących elektowi drogę do katedry wawelskiej, gdzie 17 stycznia 1734 roku był koronowany jako August III (1733–1763).

Wydarzenie to zostało upamiętnione między innymi efektownym medalem autorstwa Henryka Pawła Groskurta (około 1675–1751), najlepszego ówczesnego medaliera tworzącego na saskim dworze w Dreźnie. Na jednej stronie przedstawia on popiersie króla w prawym profilu, w peruce, w ozdobnej zbroi z narzuconym na nią płaszczem gronostajowym. Postać króla opisuje umieszczony wokół napis, w tłumaczeniu: „Z Bożej łaski August III, król Polski, wielki książę litewski, książę i elektor Saksonii”. U dołu znajduje się sygnatura autora: H.P.GROSKVRT. Na stronie odwrotnej jest scena koronacji. Klęczącemu elektowi koronę na głowę wkłada biskup krakowski Jan Aleksander Lipski, w asyście biskupa poznańskiego Stanisława Józefa Hozjusza oraz sufragana poznańskiego Adama Stanisława Grabowskiego. Wśród dostojników świeckich zwraca uwagę postać księcia Pawła Sanguszki z laską marszałkowską, a także osoba Jana Klemensa Branickiego z berłem na tacy. Po przeciwległej stronie stoją miecznicy wielcy koronni: Ignacy Zawisza i książę Aleksander Jakub Lubomirski. Scenę dopełniają napisy w łuku i u dołu, w tłumaczeniu: „Zgodnymi głosami wolnego narodu” oraz „Wybrany 5 października 1733, koronowany 17 stycznia 1734” – z których pierwszy człon, jak wiemy, nie odpowiadał rzeczywistości.

Praca ta zasługuje na uwagę ze względu na realizm sceny koronacji, wolnej od klasycystycznych rozwiązań i alegorii obowiązującej w ówczesnym medalierstwie. Jest to zarazem jeden z niewielu medali z tamtego okresu, na którym przedstawione osoby noszą polskie stroje.

Medal ten bito w złocie, srebrze, brązie i cynie, później odlewano także w ołowiu. Nasz egzemplarz, wytworzony w srebrze, powstał w 1734 roku.

Tomasz Markiewicz