Półmisek

Mikołaj Józef Radziwiłł (1736–1813) zamówił w wytwórni koreckiej serwis, który otrzymała w posagu jego córka Konstancja (1796–1824), gdy w 1820 roku poślubiła generała Czudowskiego (jego imię nie jest znane). Nie wiemy, z ilu elementów serwis się składał pierwotnie, ale w muzeach polskich przetrwało z niego zaledwie dwadzieścia siedem naczyń. Musiał być jednak okazały, bo pozycja rodu Radziwiłłów wymagała, aby panna otrzymała godne wiano. Dekoracja naczyń jest skromna, ale wytworna, i obok walorów estetycznych zawiera ukryte treści symboliczne. Złote ornamenty z motywem palmet i kwiatów lotosu nawiązują do antyku. Starożytne źródło mają też wplecione w nie symbole: kaduceusz, kielich Higiei (zwany też wężem Eskulapa) i ouroboros. Kaduceusz, czyli laska ze skrzydełkami opleciona przez dwa węże, w mitologii greckiej, a potem rzymskiej, stanowił atrybut boga Hermesa (rzym. Merkury) i miał moc uśmierzania sporów i godzenia nieprzyjaciół. Wyobrażenie kielicha oplecionego przez węża do dziś jest symbolem zdrowia, na przykład w farmacji. Ouroboros to przedstawienie węża połykającego własny ogon – starożytny symbol nieskończoności, wiecznego odradzania; na półmisku pojawia się dwukrotnie. Wewnątrz koła, które otacza, jest umieszczony monogram właścicielki „KC”, a w drugim – kwiat fiołka. Fiołek trójbarwny symbolizuje skromność, niewinność, wierność, stałość w uczuciach – słowem zalety, jakich oczekiwano od panny młodej. Zestaw symboli przedstawionych na serwisie Konstancji miał jej wróżyć długie i szczęśliwe życie małżeńskie w zdrowiu, wzajemnej miłości i zgodzie. Niestety nie na wiele się zdały, bo zmarła młodo, zaledwie cztery lata po ślubie.

Barbara Czajkowska