Postać przodka

Figura przedstawia przodka Dogonów. Pierwszą antropomorficzną figurę Dogonowie wrzeźbili jeszcze w czasach mitycznych. Stała się ona oparciem dla siły życiowej nyama, uwolnionej przez śmierć jednego z pierwszych przodków. Siła ta stanowiła niebezpieczeństwo dla żyjących i należało przygotować dla niej nową „siedzibę”. Figurę wraz z glinianym naczyniem na ofiary umieszczono na tarasie domu zmarłego mężczyzny. Gdy śmierć rozprzestrzeniła się po całym kraju Dogonów podobne rzeźby i naczynia zaczęto stawiać na innych rodowych ołtarzach wagem. W ten sposób oddawano część wszystkich zmarłym z rodziny. Drewniane figury przedstawiające postaci ludzkie spotyka się również na innych ołtarzach. Wśród nich można wyróżnić ołtarze yapilu poświęcone kobietom zmarłym w ciąży lub w czasie porodu (zwanym również yapilu). Siły, które powodują takie zgony są uważane za niebezpieczne i szczególnie „zaraźliwe”, dlatego stawia się dla nich oddzielne ołtarze usytuowane poza wioską. Inne ołtarze z ulokowanymi na nich drewnianymi rzeźbami to: osobiste kutogolo poświęcone głowie ku – siedzibie myśli i woli, mające zwiększyć i wzmocnić osobistą siłę żywej osoby, bala – dla mańkuta, który według Dogonów ma w swojej lewej ręce specjalne moce oraz andugu – ołtarze, na których składa się ofiary w celu sprowadzenia deszczu.

Ołtarze nie są jedynymi miejscami, na których można spotkać drewniane rzeźby przedstawiające zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Podobne przedstawienia można też znaleźć w świątyniach binu, poświęconych przodkom mitycznym. Różnorodność ołtarzy i świątyń z umieszczanymi w nich wyobrażeniami przodków jest ogromna, trudno jednak zaobserwować jakiekolwiek zależności pomiędzy stylem, wielkością, formą, typem figury a miejscem jej ostatecznego przeznaczenia.

Ewa Prądzyńska