Krzyż z półksiężycem i promieniami

Żelazne krzyżyki wieńczące drewniane krzyże czy kapliczki przydrożne rzadko były zdobione na powierzchni. Widoczne na tle nieba na znacznej wysokości wyróżniały się za to sylwetką. Ich twórcy szczególną uwagę zwracali na ciekawe rozwiązanie zakończenia ramion, wycinając je na kształt małych krzyżyków, lilii, trójkątów, listków, trójlistków, kółek, rombów lub rozcięć wywiniętych na zewnątrz. Między ramionami umieszczali zaś promienie – pojedyncze, podwójne, potrójne, a nawet poczwórne. Proste lub faliste, krótkie czy długie czasem równały się z długością ramion. Wykuwano je z oddzielnego kawałka metalu, by następnie połączyć nitem lub za pomocą zgrzewania bezpośrednio w miejscu skrzyżowania ramion albo przymocować do środka. koła lub tarczy, które prawdopodobnie miały symbolizować słońce.

U podstawy krzyża niekiedy umieszczano półksiężyc. Takie krzyże, wzorowane na formach zwieńczeń wież i kopuł cerkwi, występowały głównie na terenach wschodniej i południowej Lubelszczyzny, gdzie zamieszkiwała ludność ukraińska wyznania greckokatolickiego lub prawosławnego. Półksiężyc symbolizował tam zwycięstwo chrześcijaństwa nad pogaństwem. Znak ten był także spotykany na krzyżach płaskich bez promieni, płaskich i konturowych z promieniami, a także z sylwetką koguta (patrz: E/379/ML, E/16369/ML) czy na niezwykle oryginalnych krzyżach ażurowych (patrz: E/5520/ML).