Michał Radziwiłła

Portret Michała Radziwiłła
Obraz z kolekcji Potockich, dawnych właścicieli Łańcuta i zamku przedstawia jeden z zachowanych portretów tzw. sarmackich, a jest to wizerunek Michała Radziwiłła (ur w czerwcu 1702 r w Ołyce, zm. w maju 1762 r w Wilnie), z przydomkiem Wielki i Rybeńko Wielkiego Hetmana Litewskiego, księcia na Ołyce, Birżach i Nieświeżu (kresy wschodnie dawnej Rzeczpospolitej). Był synem kanclerza wielkiego litewskiego Karola Stanisława Radziwiłła Anny Katarzyny z Sanguszków. Nie był specjalnie utalentowany ani w polityce ani w wojsku, zaś wielką popularność wśród szlachty zdobywa urządzając wystawne przyjęcia i polowania Był zwolennikiem Sasów na tronie polskim i podczas elekcji głosował na Augusta III Sasa, za co ten zostawszy królem polskim obdarzył Rybeńkę godnością wielkiego hetmana litewskiego. Obraz łańcucki jest XIX wieczny, nawiązujący wiernie do malarstwa sarmackiego i zachowuje wszystkie jego atrybuty. Portret sarmacki rozpowszechnił się w Polsce w okresie baroku, przedstawiał magnatów i szlachtę zazwyczaj w pełnej postaci, w stroju polskim (żupan, kontusz lub delia podbita futrem, rzadziej zbroja, pas kontuszowy, na głowie kołpak), w ręku insygnia władzy (buława lub buzdygan w zależności od sprawowanej funkcji), na tle kolumny lub podwieszonej kotary. Portretowi towarzyszyły zazwyczaj napisy określające zasługi portretowanego, pełnione przez niego funkcje). Portrety były bardzo uproszczone kompozycyjnie tzw. odwróconą perspektywą, bardzo płaskie, z akcentowaniem atrybutów wskazujących na władzę modela i przede wszystkim bardzo werystyczne, prawdziwie oddając portretowanego, bez idealizacji i upiększeń. Nieznany jest malarz tego obrazu, a portret powstał zapewne na zlecenie Potockich, którzy w ten sposób chcieli powiększyć posiadane przez nich kolekcję przodków (rodzina Potockich skoligacona była z Radziwiłłami przez matkę ostatniego ordynata Elżbietę z Radziwiłłów).

Bożena Rybkowska