5 marek polskich

Narastającej od początku 1919 roku inflacji w Polce towarzyszył przyrost wydatków państwa nad dochodami. Skutkowało to pogłębiającym się deficytem budżetowym, którego nie mogła zrównoważyć zrujnowana gospodarka młodego państwa. Nie powiodły się także zabiegi uzyskania na ten cel pożyczki zagranicznej. Zadecydowano się na rozwiązanie doraźne – eliminowanie deficytu poprzez dodruk banknotów. Nim jednak to nastąpiło, konieczne było zaprojektowanie nowej emisji, gdyż poprzednia – z pierwszej połowy 1919 roku autorstwa Adama Półtawskiego – okazała się łatwa do podrobienia. Zlecenie przyjęła Wiedeńska Drukarnia Państwowa, w której powstał charakterystyczny projekt, utrzymany w stylistyce secesji wiedeńskiej. Część banknotów drukowano w prywatnych zakładach warszawskich.

Marki te dzielą się na dwie serie: pierwszą, o wartości 1, 2, 5, 10, 20, 100, 500 i 1000 mkp z datą 28 sierpnia 1919 roku, oraz kolejną, o nominałach ½ i 5000 mkp z 7 lutego 1920 roku. Ich emitentem była Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP). Powojenny kryzys gospodarczy powodował spadek wartości pieniądza papierowego, emitowanego bez pokrycia i niewymienialnego już na złote oraz srebrne monety. Od lipca 1919 do końca marca 1920 roku sześciokrotnie przyrosła nominalna wartość wprowadzonych do obiegu mkp. Jednocześnie cena dolara w tej walucie wzrosła dziewięciokrotnie.

Bohaterami tych banknotów są królowa Jadwiga (1384–1399) i Tadeusz Kościuszko (1746–1817). Zgodnie z założeniem postać kobieca miała prawdopodobnie uosabiać Polonię, do której zobrazowania wiedeński artysta posłużył się przedstawieniem królowej Jadwigi według Jana Matejki. Z kolei Tadeusz Kościuszko był pożądanym typem bohatera jednoczącego wszystkie grupy społeczne w walce o niepodległość. Promowanie postaw solidarności społecznej i ofiarności patriotycznej było bardzo potrzebne podczas walki narodu polskiego o utrzymanie bytu państwa.

Banknot 5 mkp drukowano w kolorze zielonym i brązowym, o różnych odcieniach barw, w technice typograficznej na białym, gładkim papierze. Był w obiegu od 5 grudnia 1919 do 1 lipca 1924 roku, kiedy wyłącznym środkiem płatniczym stał się emitowany przez Bank Polski złoty – pierwszy raz w historii złożony ze 100 groszy.

W początku grudnia 1919 roku w Warszawie za kwotę 530 mkp oferowano aparat fotograficzny firmy Emil Busch, a za sumę 8,5 mkp pud (16,38 kg) drewna opałowego.

Tomasz Markiewicz