Właściwie kim ja jestem?

Ostatnia w noweli plansza, w publikowanym albumie – największy rysunek, okolony obszernym tekstem (przygotowanym przez Olgę Wróbel na kartach literniczych).
Abraham Rotfarb jako dziecko był zafascynowany światem żydowskich świąt i tradycji. „Wspomnienia te pamiętam zupełnie innem uczuciem, niż najżywsze wspomnienia dni powszednich […] Piękny sen miałem… żydowski” – napisał o tym okresie. „Oświata otworzyła mi oczy, przebudziła mnie ze snu religijnego, z tej cudownej poezji odwiecznej narodu – i nawróciła mnie do realizmu”. Odejście od ufnej religijności dziecka wywołało pytania o tożsamość: „Ja biedna zas[y]milowana dusza! Jestem Żydem – i jestem Polakiem, a raczej byłem Żydem, ale ewolucyjnie, pod wpływem otoczenia […], pod wpływem mowy, kultury i literatury, stałem się Polakiem też. Kocham Polskę. Jej mowa, kultura, a najwięcej – jej wyzwolenie i heroizm walk niepodległościowych, łechce moje serce, uczucie i entuzjazm. Ale nie kocham t[ej] Polsk[i], która mnie bez żadnych powodów nienawidzi! […] Wam, antysemici, przypisuję swój kompleks niższości i to, że nie wiem, czym jestem – Żydem, czy Polakiem!”.
Rotfarb w swoim tekście wysłanym do Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie stawia retoryczne pytanie w wierszu „Młodość”: „Czemu się nie urodziłem | W jamie lwa na pustyni”. Wiersz kończy odwołaniem do miejskiej rzeczywistości żydowskiej Warszawy: „Ulic labirynt mą więzi swobodę| I chwile bez celu, i ogrom katuszy | Truje kwitnące życie me młode…”.

Ewa Małkowska-Bieniek