Maska jaguara

Maska jaguara wykonana została z tapy – surowca pozyskiwanego z wewnętrznej warstwy kory drzew i krzewów, zmiękczanego w procesie moczenia i tłuczenia. Indianie Witoto pozyskują ją z palmy Mauritia. Kora tego drzewa używana jest również do produkcji tipiti – prasy służącej do wyciskania trującego kwasu pruskiego z manioku gorzkiego, który jest głównym źródłem pożywienia Indian. Włókno z palmy Mauritia służy również do wyrobu sznurków, lin, hamaków oraz sieci. Odpowiednio przygotowana tapa jest malowana naturalnymi barwnikami. Maski ceremonialne wykorzystywano podczas rytuałów inicjacyjnych chłopców i dziewcząt. Zazwyczaj przedstawiają siły natury, zwierzęta oraz wyobrażenia zaczerpnięte z mitologii i kosmologii Witoto. Maska pochodzi z kolekcji Borysa Malkina, wybitnego polskiego kolekcjonera i badacza kultur Ameryki Łacińskiej, który w latach 1960, 1966 i 1970 przebywał wEstirón, wiosce Indian Witoto nad rzeką Ampiyacu w Peru. Witoto znani są również w literaturze antropologicznej pod nazwą Huitoto i Uitoto. Podstawą ich gospodarki jest rolnictwo. Uprawiają gorzki i słodki maniok, bataty, banany, kukurydzę, palmy, trzcinę cukrową, ananasy, mango, kakao, kokę, tytoń i orzeszki ziemne. Tradycyjnie dzielą się na klany, do których należą osoby wywodzące swoje pochodzenie od wspólnego przodka, rzeczywistego lub mitycznego. Dawniej zamieszkiwali duże chaty komunalne, w których mieszkało ok. 100–150 spokrewnionych ze sobą osób. Obecnie mieszkają w prostokątnych domach wykonanych na palach, a chaty wspólnotowe pełnią funkcje obrzędowe. Istnienie ceremonialnego domu w osadzie uzależnione jest od obecności wodza, który pełnił również funkcję szamana. Szef wioski Estirón zmarł kilka lat przed przyjazdem Malkina, dlatego nie zastał on już obrzędowego domu komunalnego w osadzie. Brak szamana oraz działalność misjonarzy katolickich i protestanckich były spowodowały zanik tradycyjnych obrzędów, szczególnie związanych z wytwarzaniem ceremonialnych masek i strojów. Osada Estirón przeszła tak silny proces akulturacji, że zebrane przez Malkina obiekty i materiały fotograficzne stanowią jedyny dowód ich tradycyjnej kultury.

Katarzyna Findlik-Gawron