Jadalnia Zimowa (Salon Wejściowy)

Nazwy historyczne: przedpokój „Anti-Chambre” (ok. 1780 r.); „Przed Pokoy” lub „Przed-pokój” (pocz. XIX w.); ”Salon Jadalny” (XIX w.); „Pokój Jadalny”, „Wyjściowy Salon” (4 ćw. XIX w.); „Jadalnia Zimowa” (1933 r.).
Nazwy inne: Salon Wejściowy.
Czas powstania: 1629 – 1642 (?); ok. 1780 r.  – przedpokój „Anti-Chambre”; po 1783 r. – XIX w.  – zmiana wystroju i funkcji; lata 90 XIX w. – zmiana wystroju.
Architekci: n.n. (od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 1890 – 1895, zmiana wystroju).
Artyści: Franciszek Smuglewicz (polichromia drzwi południowych i północnych, lata 90 XVIII w.); Karol Chodziński i Jan Ciążyński (posadzka, lata 30 XIX w.); stolarze wiedeńscy (lata 90 XIX w.).

Jadalnia Zimowa, zwana także Salonem Wejściowym, leży we wschodniej amfiladzie pierwszego piętra zamku. Ok. 1780 r. był to przedpokój „Anti-Chambre” poprzedzający dwa apartamenty. Jedno wejście z przedpokoju prowadziło do apartamentu  Stanisława Lubomirskiego (prywatne apartamenty ostatnich łańcuckich Lubomirskich w skrzydle północnym). Drugie wejście prowadziło do apartamentu wschodniego, zapewne gościnnego. Przejście w ścianie zachodniej łączyło „Anti-Chambre” z korytarzem (Korytarz Wschodni). Wnętrze doświetlały dwie pary okien w ścianie wschodniej. Pokój ogrzewano umieszczonymi w ścianie południowej kominkiem i piecem.
W pierwszych latach XIX w. dawny „Anti-Chambre”, opisany jako ”Przed Pokój” lub „Przed-pokoy”, oświetlały już tylko dwa okna. Pokój miał „Obicie płocienne, żółto w kwiaty różne malowane stare”. Część wnętrza wygrodzono przepierzeniem „w tymże przedpokoju forsztowanie z tarcic płótnem obciągnięte malowane”.
Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r. i podziale majątku między jej wnuków w 1822 r. właścicielem Łańcuta został Alfred I Potocki, ożeniony w 1814 r. z Józefiną Czartoryską.
Młodzi Potoccy urządzili w pokojach pierwszego piętra wschodniego skrzydła zamku własne mieszkanie nazywane Apartamentem Zimowym. Należał do niego dawny „Przed Pokoy” zamieniony na „Salon Jadalny”. Z czasem zaczęto nazywać go Jadalnią Zimową.
Z opisu pomieszczenia wynika, że w 1854 r. „W tym salonie, sufit i ściany malowane, posadzka dębowa w tafle ułożona. Piec ogrzewalny, w kształcie Lutni, murowany. […] prócz tego, znajduje się w tym Salonie, przepierzenie z desek politurowanych, ozdobionych malowidłem pod politurą, na którym galeryjka umieszczona;  schody drewniane w ślimak kręcone, z poręczami po obu bokach […], prowadzącemi na wyższe piętro.”  Były tu także drzwi „mahoniem fornirowane, podwójne […] ozdobione malowidłem, pod politurą”. Przejście do korytarza zamykało dwoje drzwi – jednoskrzydłowe „do pół szklone” i pełne dwuskrzydłowe.  Z lat 30 XIX w. pochodzi istniejąca do dziś posadzka projektu Karola Chodzińskiego, wykonana z dwóch gatunków dębu  przez stolarza Jana Ciążyńskiego.
Wyposażenie Salonu Jadalnego z czasów Alfreda II Potockiego i Marii z Sanguszków zapamiętała w 1885 r. ich synowa Elżbieta z Radziwiłłów, żona Romana Potockiego: „[…]  korytarz [wschodni] prowadził do apartamentów moich teściów, tak zwanych apartamentów zimowych. Wyjściowy salon był pokojem jadalnym bardzo prostym: ściany klejowe na szary kolor pomalowane, […] stary piec kamyczkowy w kształcie liry, a w rogu te same schodki kręcone co i dziś, przez starą Panią Alfredową z Zameczku przeniesione, jak i piękne drzwi mahoniowe z malowaniami.”  
Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, Salon Jadalny urządzono na nowo. Potoccy zachowali zarówno kręcone schody w północno - wschodnim narożu pokoju, jak i dwie pary mahoniowych, polichromowanych drzwi umieszczonych w przejściach amfilady wschodniej. Na płycinach drzwi, oprócz malowideł groteskowych, w środkowych sześciobocznych polach umieszczono postacie mitologiczne bądź alegoryczne. Na północnych są to wizerunki Morfeusza i Śmierci, a na południowych – Flory i Cecery. Niewykluczone, że autorem pochodzących z lat 90 XVIII w. malowideł był Franciszek Smuglewicz. Podobne wizerunki, pochodzące z ok. poł. XIX w. i przedstawiające Marsa oraz niezidentyfikowaną kobietę, umieszczono na drzwiach zachodnich w przejściu na korytarz. Istniejące tu w połowie XIX w. przeszklone dodatkowe drzwi zdemontowano.
Jadalnię Zimową wyłożono boazerią lipową ze złoceniami. Dolną część ścian pokrywa boazeria płycinowa. Ściany w górnej części pokrywa zielona welwetowa tkanina rozpięta na ramach boazerii krosnowej. Boazerię wieńczy gzyms kostkowy. Ozdobione kroksztynami drewniane portale drzwiowe zwieńczono gzymsowaniem w nadprożach i płycinami. Spójną z wystrojem wnętrza oprawę wnęk okiennych stanowią mocowane na zawiasach płycinowe okiennice. Na środku obwiedzionego fasetą sufitu umieszczono rozetę sztukatorską. Naroża ściany południowej są ścięte, w południowo - wschodnim ustawiono neoklasycystyczny piec z końca XIX w. ozdobiony medalionem z literą „P”. Wystrój uzupełnia pochodząca z pocz. XX w. lampa z zielonym jedwabnym abażurem (zamek zelektryfikowano po wybudowaniu prywatnej elektrowni w 1906 r.).
Po drugiej wojnie światowej Jadalnię Zimową nazwano Salonem Wejściowym.

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka