Tarcza szkolna

Wraz z odzyskaniem przez Polskę w 1918 roku niepodległości szkolnictwo powszechne było zaniedbane. Na przełomie 1917 i 1918 roku w Lublinie działały dwadzieścia cztery szkoły powszechne, w których uczyła się zaledwie połowa dzieci. Większość instytucji nie posiadała własnych siedzib i zajmowała małe salki wynajmowane w miejscach nieprzystosowanych do celów edukacyjnych.

Pierwszych reform mających na celu usprawnienie kształcenia młodzieży w Polsce dokonano już w lutym 1919 roku, kiedy został uchwalony dekret o obowiązku szkolnym ustanawiający obowiązek nauki dzieci w wieku od siedmiu do czternastu lat i tworzący siedmioletni proces nauczania. Wbrew pozorom skomplikowało to sytuację w Lublinie, gdyż miasto musiało pozyskać fundusze na budowę gmachów oraz opłacenie kadry nauczycielskiej. W omawianym okresie w województwie lubelskim było 2340 szkół powszechnych, w których uczyło się 167 300 uczniów, pracowało w nich 2870 nauczycieli. Jednakże aż do 95% z tych placówek oferowało jedynie nauczanie jedno- lub dwuklasowe. Mniej niż sto szkół zapewniało siedmioletni okres nauczania.

Przez kilka następnych lat dzięki zaangażowaniu społeczeństwa sytuacja dynamicznie się poprawiała. Placówki powstały w niemal każdej miejscowości regionu, także w wielu wsiach. Dalsze reformy określiły obowiązki państwa i samorządów wobec utrzymania szkół oraz uzależniły stopień organizacyjny danej placówki od liczby uczniów. Każda gmina musiała posiadać przynajmniej jedną szkołę siedmioklasową.

Dziesięć lat po odzyskaniu niepodległości w szkołach na Lubelszczyźnie ponad 275 tysięcy dzieci uczyło się w 2023 szkołach publicznych, było 5484 nauczycieli, 35% uczniów uczęszczało do szkół siedmioklasowych.

W 1932 roku uchwalono nową ustawę o ustroju szkolnictwa – siedmioletni obowiązek szkolny został utrzymany, ale placówki podzielono na trzy stopnie. Tylko szkoła III stopnia realizowała pełny program nauczania.

Szkoły z jednym nauczycielem przeważały na Lubelszczyźnie aż do końca II Rzeczypospolitej. Ostatni rok szkolny przed II wojną światową rozpoczęło ponad 400 000 uczniów w około 2300 szkołach powszechnych, w tym około 33% w szkołach III stopnia. W samym Lublinie w 1939 roku istniało 45 szkół powszechnych, w których uczyła się praktycznie cała młodzież miejska.