Żardiniera

Słowo majolika wywodzi się od nazwy wyspy Majorka, gdzie magazynowano ceramikę hiszpańską przeznaczoną na eksport do Włoch. W Polsce majolikę zaczęto produkować około 1880 roku w wytwórni w Ćmielowie pod kierunkiem Stanisława Thiele. Czasy jego ćmielowskiej działalności to krótki epizod. Zapaleniec rozmiłowany w swym fachu – jak o nim mówiono – życie zawodowe związał z manufakturą w Nieborowie, której działalność starał się kontynuować również wtedy, gdy jej fundator, książę Radziwiłł, wycofał się z projektu. Mimo że technologia wyrobu majoliki wcześniej w Polsce była nieznana, to jednak wytwory te docierały tutaj już od XVI wieku z zachodniej Europy.

Fajanse określane mianem majoliki miały czerepy pokryte grubą warstwą nieprzezroczystego cynowo-ołowianego szkliwa malowanego we wzory farbami ceramicznymi wytwarzanymi na bazie tlenków metali. Tak przygotowane naczynia wypalano w temperaturze do 1000–1100 °C. Kolory wówczas zyskiwały intensywne odcienie.

Barwna żardiniera z przedstawieniem rodziny Sobieskich i widokiem pałacu wilanowskiego to  jedno z ciekawszych osiągnięć artystycznych manufaktury nieborowskiej. Szkicowo malowane przedstawienie pejzażowe i figuralne podkreśla plastyczny ornament o wyrazistej  barwie. Za sprawą Thielego, pracującego wcześniej we Francji, forma naczynia nawiązuje bezpośrednio do rozwiązań manufaktury w Nevers. Dekoracja została zainspirowana pierwowzorem malarskim rozpowszechnionym dzięki grafice. Malarze pracujący w Nieborowie często posługiwali się wzorami graficznymi. Tak postąpiła Helena Rogowska, malarka związana z manufakturą w latach 1880–1885, autorka malatury żardiniery. Stworzyła wysmakowaną kolorystycznie kompozycję o starannym rysunku na imponujących rozmiarów naczyniu.

Portret zbiorowy ukazujący Sobieskiego z rodziną zaprojektowała na podstawie drzeworytu Juliana Schubelera, który ukazał się w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1883 roku. Stanowił on graficzne powtórzenie kompozycji obrazu Henriego Gascara z 1691 roku. Żardiniera o pięknej formie jest najwyższej klasy przykładem tendencji historyzującej w polskiej ceramice.

Magdalena Norkowska