Lalka teatralna Yayoroba

Lalka teatralna (marionnette) typu maani z ruchomymi ramionami poruszanymi za pomocą sznurków, animowana od dołu na tzw. mobilnej scenie lub tańcząca samodzielnie, umieszczona na szczycie konstrukcji okrytej tkaninami jest elementem tradycji teatralnej Sogo bò występującej w regionie Ségou, w południowo centralnej części Republiki Mali.

Yayoroba to imię kobiety mieszkającej prawdopodobnie wiele lat temu w okolicy Ségou. Pierwszy raz została wyrzeźbiona w latach trzydziestych XX wieku na prośbę stowarzyszenia Kamalen Ton z Ségou. Odniosła wielki sukces i jej postać zaczęła się pojawiać w całym regionie, zarówno w środowisku Bamana, jak i Bozo oraz Marka. Była kobietą wyjątkowo piękną, pełną wdzięku. Jej uroda nie ograniczała się tylko do kategorii fizycznych, wyrażała się również we wspaniałej postawie, charakterze, temperamencie, sile fizycznej i bogatym stroju. Dziś to imię uosabia ideał kobiety, a pojawienie się postaci Yayoroby w czasie przedstawień zawsze witane jest ogromnymi brawami i wiwatami. Jej twarz zazwyczaj pomalowana jest na jasny kolor (żółty, biały, różowy), aby podkreślić jaśniejszą cerę, cechę kobiety bardzo cenioną przez mężczyzn. Piękno Yayoroby podkreśla też doskonała fryzura i biżuteria. Lalkę przystraja się w bogaty strój, często z elementami stroju zachodniego, aby zaznaczyć wysoki prestiż postaci. Tkanina jest mocno marszczona dla zaznaczenia obfitych kształtów, symbolicznie kojarzonych z dostatkiem ziemi i stanowiących jeden z najbardziej docenianych kryteriów piękna w Mali. Kobieta u ludów mieszkających w okolicach Ségou jest odbiciem pozycji mężczyzny – najpierw jej ojca, a potem męża. Im więcej przybiera na wadze, tym bardziej uzewnętrznia doskonałą harmonię i rozkwit ogniska domowego. W szerszym znaczeniu Yayoroba jest symbolem dobrobytu. W czasie spektakli porusza się z gracją i dostojeństwem.

Dar Oleńki Darkowskiej-Nidzgorskiej i Denisa Nidzgorskiego-Gordiera.

Ewa Prądzyńska