Boże Narodzenie

Obraz jest młodzieńczym, wczesnym przykładem twórczości urodzonego w 1902 roku Jana Wydry. Kiedy dzieło powstawało, malarz studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w pracowni Tadeusza Pruszkowskiego. Praca realizuje proponowane tam wzorce postępowania, określając charakter artystycznych wyborów kształtujących również późniejszą twórczość Wydry w nurcie tradycjonalizmu.

Artysta, wstępując do uważanej za najlepszą pracowni malarskiej w warszawskiej szkole, stał się jednocześnie członkiem mniej formalnej grupy założonej przez studentów Pruszkowskiego – Bractwa św. Łukasza. Zgodnie z formułą inicjacyjną bractwa tworzyło ono bliską grupową więź, polegającą zarówno na wspólnej pracy, docieraniu do źródeł dawnej sztuki, ale także wspólnym spędzaniu czasu podczas organizowanych przez profesora plenerów w malowniczym Kazimierzu. Swoboda poszukiwań artystycznych, staranna wiedza na temat warsztatu malarskiego, a także plenerowe pobyty kształtowały pokoleniową tożsamość. Artyści cierpliwie rozwijali tradycyjne tematy i wzorce ikonograficzne, z precyzją wydobywając postaci oraz scenograficzne elementy przedstawienia, umieszczając sceny w aktualnych i znajomych krajobrazowych ramach.

Boże narodzenie stanowi wyrazistą egzemplifikację tych postulatów, warunkowanych ogólnoeuropejskim zwrotem w sztuce lat 20., określanym powrotem do porządku, rappel à l'ordre, pittura metafisica. W rozświetlonej nadnaturalnym światłem scenie Wydra umieścił bożonarodzeniowe postaci z centralnie pokazaną Maryją w czerwonej sukni, troskliwie pochyloną nad Chrystusem, i nieco w dali odwróconym Józefem. Surową, wiejską scenerię stajenki ze zwierzętami dopełnia skromne wyposażenie lichego, prowizorycznego budynku. Jednak w scenie wszystkie detale są zadziwiające, potraktowane z uwagą, wydobyte z intensywną precyzją flamandzkich wzorów. Począwszy od kunsztownie opracowanych szat Maryi i pątniczego ubrania Józefa, po efektowne odbicia światła i drobiazgową charakterystykę pejzażu, wydobytego delikatnymi, lekkimi pociągnięciami pędzla, tworzącymi miękką powłokę roślin i pagórków. Zwyczajność sceny staje się elementem metafizycznego doznania materii, światła, malarskiego przedstawienia.