Szorownia Paradna

Nazwy historyczne: Stajnia Wierzchowa
Nazwy inne:
Czas powstania: 1889-1904  
Architekci: Amand Bauqué, Julian Cybulski

Podczas wielkich prac remontowych i modernizacyjnych za III ordynata Romana Potockiego po wyburzeniu wzniesionych w 30. latach XIX wieku stajni i dwóch wozowni wzniesiono neobarokowy budynek Stajni i położony za nim modernistyczny z elementami klasycystycznymi budynek Wozowni – oba zaprojektowane przez francuskiego architekta Amanda Bauqué. Pomiędzy nimi zaaranżowano paradne podwórze stajenne, zaś przed Stajnią otwarty maneż. Prace przy tworzeniu nowego kompleksu hippicznego trwały od 1891 do 1904 roku. W 1992 roku wzniesiono Stajnię, jej urządzenie trwało do 1904 roku.
Szorownia Paradna umieszczona została na osi budynku w jego części południowej. Jest to wnętrze na planie prostokąta zamknięte od południa trójbocznie na osi z frontowym arkadowym oknem z żaluzją i z dwoma półkolistymi świetlikami po bokach.  Kominek z barwnego marmuru umieszczono naprzeciw okna. Otrzymał on drewnianą obudowę z reliefową dekoracją w zwieńczeniu z motywami roślinnych girland. W centralnym polu umieszczono konny portret Elżbiety Potockiej, pędzla Wojciecha Kossaka. Dwoje drzwi w bocznych ścianach otrzymało drew¬niane odrzwia i nadproża z reliefową dekoracją w formie kartuszy – nad jednymi drzwiami widnieje stylizowany inicjał RP, nad drugimi wiązana, stylizowana data 1904. Ponad gzymsami nadproży umieszczono ponadto reliefowe prostokątne płyciny – odlewy gipsowe z antykizującymi scenami figuralnymi o hippicznej tematyce. Ściany w 2/3 wysokości wyłożono ciemnobrązową, drewnianą, lakierowaną boazerią z rytmicznie rozwieszo¬nymi wieszakami na uprzęże. Drzwi w ścianach bocznych prowadziły do prostokątnych sieni, z których wchodziło się do Stajni w głównym korpusie oraz pokoi do czyszczenia uprzęży.
Od początku 1946 roku w części Stajni urządzono Lecznicę Weterynaryjną, która przejęła cały budynek Stajni w początkach 1948 roku. Wówczas zlikwidowano kominek przebijając w jego miejscu przejście do Holu oraz boazerie- ściany wyłożono płytkami. Użytkowana przez lecznicę pozostawała ona do 1963 roku. Od 1969 roku przeprowadzono generalny remont Stajni. Prace w Szorowni Paradnej w Stajni nie przywróciły jednak jej wcześniejszego stanu. Były one częściowe i nie zmierzały do odtworzenia historycznego wyglądu wnętrza. Wybito dwa okna poniżej półkolistych świetlików w ryzalicie południowym . Nie zlikwidowano przejścia wybitego pomiędzy Holem a Szorownią Paradną w miejscu kominka, którego nie zrekonstru¬owano pomimo powstania takiego projektu. Przejście pomiędzy hallem a Szorownią jeszcze podwyższono aż do partii gzymsu wieńczącego kominek. Odtworzona boazeria, wykonana z jasnego, niebejcowanego drewna, nie powtórzyła historycznego podziału listew, koloru i pierwotnej wysokości. Nie zamontowano także zachowanych reliefowych płycin nad nadprożami drzwi. Wszystko to spowodowało, że pomieszczenie straciło swój dawny historyczny wygląd i charakter. Z oryginalnego stałego wyposażenia zachowały się dwie pary drzwi z bogato profilowanymi drewnianymi ościeżami, a z ruchomego – angielskie sztychy powieszone, jak dawniej, nad boazerią, lampa, garni¬tur mebli krytych granatowym suknem i fotele skórzane, wieszaki na baty oraz grupa trofeów afrykańskich. W zbiorach Muzeum zachowała się także, jedna z dwóch, reliefowa płycina znad drzwi.

Cholewianka-Kruszyńska Aldona, Stajnie i wozownie w Łańcucie w czasach Potockich i w Muzeum-Zamku, [w:] Muzea -rezydencje. Materiały z sesji naukowej w Muzeum-Zamoyskich w Kozłówce w 2004 r, s.229, 240, 246-248.

Aldona Cholewianka- Kruszyńska