Kufel z pokrywką

Tomaszów Lubelski to niewielkie miasto założone na początku XVII wieku przez kanclerza koronnego Jana Zamoyskiego. W 1794 roku powstała tam manufaktura fajansu, którą założył ówczesny ordynat Aleksander August Zamoyski wspólnie z doświadczonym ceramikiem Franciszkiem Mezerem. Okoliczne lasy dostarczały opału, niestety glina występująca w pobliżu nie nadawała się do produkcji szlachetnej ceramiki. Potrzebny surowiec sprowadzano aż z Kamionki Wołoskiej (koło Rawy Ruskiej – obecnie Ukraina). Mimo licznych trudności następca założyciela – Stanisław Kostka Zamoyski, zdołał rozwinąć wytwórnię, której wyroby cieszyły się sporym popytem. W roku 1806 podjęto nawet produkcję porcelany. Niestety dramatyczne wydarzenia polityczne, kampanie wojenne, zmiany granic przerwały dobrą passę, doprowadzając do upadku manufaktury w 1827 roku. Dziś nie został po niej ślad i nawet mieszkańcy nie pamiętają, że obok skrzyżowania ulic Lwowskiej i Kopernika istniała kiedyś wytwórnia, która rozsławiła ich miasteczko.

Wyroby tomaszowskie zachowały się w bardzo małej ilości i są prawdziwymi rarytasami zarówno w zbiorach muzealnych, jak i na rynku antykwarycznym. Muzeum Lubelskie posiada kilka egzemplarzy, wśród których kufel wyróżnia się ciekawą dekoracją malarską. Dwaj kosynierzy przypominają niedawne wydarzenia z insurekcji kościuszkowskiej. Scenka malowana jest dość nieudolnie, przez artystę być może ludowego. Sygnatura umieszczona na spodzie naczynia – Tomassow – wskazuje, że miał problemy z ortografią, co jednak nie umniejsza jego zasług. Pozostawił świadectwo trudnych czasów, w których nawet naczynia codziennego użytku wykorzystywano dla zachowania pamięci o bohaterach i wychowania młodych w duchu patriotycznym.

Barbara Czajkowska