Okucie pochewki

Skórzane pochewki służące do przenoszenia i przechowywania podręcznych przedmiotów przydatnych w życiu codziennym, w pracach domowych i rzemieślniczych były przytraczane do pasków lub noszone na rzemykach zawieszanych na szyi. W przypadku ostrych przyborów i narzędzi, takich jak noże, nożyczki, szpile czy szydła chroniły jednocześnie użytkownika przed skaleczeniem. Używane były przez wszystkich, niezależnie od płci i wieku, pełniąc przede wszystkim funkcję utylitarną. Prostota wykonania pochewki – z kawałka skóry złożonego wpół – nie wymagała specjalnych umiejętności. Odrębną kwestią jest sposób zdobienia zależny nie tylko od gustu użytkownika, ale też jego umiejętności i zdolności manualnych, a także możliwości technicznych. Pochewki były eksponowanymi elementami stroju dlatego ważny był ich wygląd wiele mówiący także o zamożności użytkownika i jego pozycji społecznej.

Wczesnośredniowieczne pochewki skórzane były zdobione na wiele sposobów. Do najprostszych należy ozdobne zszywanie krawędzi na przykład kolorowymi wełnianymi nićmi, cieniutkim rzemykiem lub znacznie rzadziej metalowym drucikiem. Bardzo często ich powierzchnie były dekorowane haftowanymi motywami geometrycznymi i florystycznymi. Znane też były bardziej wyrafinowane techniki, do których należy wytłaczanie i odciskanie różnorodnych wzorów, w tym także o znaczeniu symbolicznym. W środowisku Słowian typowymi elementami zdobniczymi wpływającymi także na trwałość konstrukcji i wytrzymałość pochewek były metalowe okucia ze stopów metali kolorowych, najczęściej miedzi. Były to różnokształtne cienkie blaszki z ozdobnie puncowanymi lub grawerowanymi powierzchniami, które umieszczano w miejscach najbardziej narażonych na zniszczenie – w dolnych i górnych częściach pochewek. Do skóry były mocowane za pomocą nitów na podkładkach, niekiedy również niezwykle dekoracyjnych. Wybór motywów zdobniczych na okuciach był składową kilku czynników, wśród których wymienić trzeba kompetencje wytwórcy i poczucie estetyki, a także lokalne wzorce oraz niekiedy treści symboliczne trudne dziś do odczytania. Niewątpliwie jednymi z najbardziej efektownych i intrygujących okuć są te występujące najrzadziej, w tym trójkątne przypominające smocze łby.

Anna Bogumiła Kowalska