10 srebrnych groszy

Sięgający korzeniami antyku pieniądz zastępczy pojawił się niemal równocześnie z wynalezieniem i upowszechnieniem srebrnego i złotego pieniądza kruszcowego i znalazł z czasem szerokie zastosowanie. Produkowany przez rządzących nie tylko zastępował w okresach kryzysów oficjalny pełnowartościowy pieniądz państwowy, ale zaadoptowano go również jako wewnętrzny środek rozliczeniowy w majątkach prywatnych, a wraz z rozwojem gospodarczym w zakładach przemysłowych oraz organizacjach społecznych posiadających własne sklepy bądź kantyny.

W Szczecinie jednym z bardziej znanych prywatnych emitentów takiego pieniądza był Związek Spożywców (Consum Verein). Organizacja ta, o formule spółdzielni konsumenckiej, działająca niemal od połowy XIX w. do lat 30. XX w., kilkukrotnie przekształcająca się i  modyfikująca swoją nazwę, wydała szereg pieniędzy zastępczych o różnych nominałach bitych zwykle w cynku. Przyjmuje się, że najstarszymi, ze względu na zastosowaną formę nazwy organizacji oraz nominał wyrażony w pruskiej walucie, sprzed reformy monetarnej z 1871 r., którą wycofano z obiegu w 1873 r., są cynkowe monety wartości 1, 5 i 10 srebrnych groszy. Prezentowany egzemplarz to właśnie najwyższy nominał z tej serii.

Związek Spożywców już jako Szczeciński Związek Spożywców (Stettiner Consum-Verein E.G.), Szczeciński Związek Spożywczo-Oszczędnościowy (Stettiner Consum- & Sparverein E.G) czy jako Szczeciński Związek Spożywczy i Oszczędnościowy, spółka z o. o. (Stettiner Consum u. Sparverein E.G.M.B.H.) wydał w obowiązującym od 1871 r. systemie fenigowo-markowym również tak „egzotyczne” nominały jak 200 czy 1000 fenigów.

Pomimo, że Szczeciński Związek Spożywczy i Oszczędnościowy w szczytowym okresie swojego rozwoju zrzeszał około 20 800 udziałowców, czemu musiały odpowiadać nakłady poszczególnych emisji pieniądza zastępczego, to niektóre nominały, jak np. wspomniane już 200 i 1000 fenigów, są obecnie monetami rzadkimi i poszukiwanymi przez kolekcjonerów.

Mieszko Pawłowski