Plac Litewski i Sobór

W 1870 roku pośrodku dzisiejszego placu Litewskiego została wzniesiona prawosławna cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Świątynię zaprojektował rosyjski architekt Chlebnikow. Ostateczny kształt nadał jej budowniczy gubernialny Ludwik Szamota. Gmach nawiązywał architekturą do stylu bizantyńskiego. Przy jego budowie wykorzystano materiał pozostały po rozbiórce kościoła farnego pod wezwaniem św. Michała na Starym Mieście. Poświęcenie cerkwi odbyło się w 1879 roku. Świątynia, jako najokazalsza w mieście, ze względu na swą formę architektoniczną oraz wyposażenie, była nazywana soborem.

Na fotografii Aleksandra Stepanoffa z końca XIX wieku widać, że cerkiew dominowała nad okolicą. Była dobrze widoczna od strony Krakowskiego Przedmieścia zza otaczających ją drzew. Symetryczna bryła świątyni składała się z dwóch części: nawy głównej (zbudowanej na planie prostokąta) oraz części centralnej (założonej na planie kwadratu). Od frontu nad wejściem znajdowała się wysoka wieża zwieńczona kopułą o pękatym kształcie. Na ostatniej kondygnacji umieszczono dzwon przyniesiony z rozebranej fary. Część centralną cerkwi przykrywała największa kopuła. W narożnikach dachu znajdowały się cztery okrągłe wieżyczki zwieńczone mniejszymi kopułami. Wszystkie kopuły miały na szczycie prawosławne krzyże. Budowla była otynkowana. Otwory okienne i drzwiowe posiadały ozdobne kokoszniki, czyli obramowania w formie płycin zakończonych cebulastym łukiem. Ten charakterystyczny dla architektury wschodniej element był typowy dla cerkwi prawosławnych.

Wnętrze soboru urządzono z przepychem. Centralną kopułę podtrzymywały cztery filary. Pomiędzy nimi, w części wschodniej, znajdował się ikonostas, czyli przegroda z ozdobnej ściany, która oddzielała miejsce dla wiernych od miejsca ołtarzowego. Ikonostas został wykonany w moskiewskim zakładzie Kartaszowa. Autorem znajdujących się w soborze polichromii, czyli malowideł ściennych, był malarz Trutniew z Wilna.

Przez lata cerkiew na placu Litewskim była symbolem carskiej władzy zaborczej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości krótkotrwale pełniła funkcje kościoła garnizonowego. W 1922 roku budynek poddano rozbiórce. Pozostały materiał budowlany wykorzystano do wzniesienia Domu Żołnierza przy ulicy Żwirki i Wigury.