Rozeta z kołpaka księcia Filipa II (1573-1618)

Dwie niemal identyczne rozety z pojedynczymi diamentami znalezione zostały po drugiej wojnie światowej podczas porządkowania krypty w podziemiach kościoła zamkowego w Szczecinie – miejsca pochówków książąt pomorskich. Pierwszą odkryto w 1946 roku podczas przesiewania gruzu zalegającego na posadzce, drugą – dwa lata później, podczas porządkowania zawartości sarkofagów.

Rozety zostały rozpoznane jako klejnoty Filipa II na podstawie porównania ze znanym z fotografii archiwalnej zaginionym wizerunkiem pośmiertnym księcia z 1618 roku, znajdującym się do wybuchu wojny w kościele zamkowym w Szczecinie. Na otoku kołpaka Filipa II ukazany został wspaniały zestaw klejnotów złożony z umieszczonej pośrodku romboidalnej agrafy, zdobionej pięcioma diamentami oraz ułożonych naprzemiennie rozet z czterema perłami lub pojedynczym diamentem.

Dwa zachowane klejnoty charakteryzują się wyrafinowaną manierystyczną kompozycją i finezyjnymi wzorami w technice emalii żłobkowej. Na obecnym etapie badań nie jest możliwe określenie autora klejnotu, ale jakość wykonania wskazuje, że należał do wybitnych niemieckich złotników początku XVII wieku.

Zdobienie kapeluszy i kołpaków klejnotami mocowanymi wokół otoku stało się modne w 2. połowie XVI wieku i było popularne także w pierwszych dziesięcioleciach XVII stulecia. Rozety, zwane też sztuczkami, upinano w regularnych odstępach, bądź łączono w łańcuch przy pomocy znajdujących się na odwrocie uszek oraz haczyków. Zgodnie z opisem stroju umieszczonym w relacji z uroczystości pogrzebowej Filipa II, jego czapka ozdobiona była „..wstążką na otoku wspaniale wysadzaną 17 dużymi złotymi połączonymi w szereg rozetami, z pięknymi diamentami i dużymi perłami, i z czarnym pióropuszem…”*.

Monika Frankowska-Makała

*Die Personalien und Leichen-Processionen der Herzoge von Pommern und ihrer Angehörigen aus den Jahren 1560 bis 1663, ges. v. U. von Behr Negendank-Semlow, J. von Bohlen-Bohlendorf, Halle 1869, s. 291-292.