Topór z poroża

Wykonany z poroża topór znaleziony w rejonie Stepnicy (niem. Stepenitz) został przekazany do zbiorów Pomorskiego Muzeum Krajowego (Pommersches Landesmuseum) w Szczecinie pod koniec listopada 1938 roku przez pana Grützmachera wraz z trzema siekierami krzemiennymi. Zachowało się niewiele informacji o okolicznościach jego odkrycia. Na podstawie wykonanych ołówkiem szkiców z lakoniczną, bardzo słabo czytelną notką archiwalną, wiadomo jedynie, że topór i narzędzia krzemienne pochodzą z tego samego pola oraz, że siekiery znaleziono razem, zdeponowane w jednym miejscu.

Topór ze Stepnicy należy do form w kształcie litery T, które wytwarzano z poroża samców jeleniowatych, w specyficzny sposób wykorzystując jego budowę. Do ich produkcji używano środkowej części tyki, którą wycinano w równych odległościach od odnogi (tzw. opieraka), która również zostawała usunięta, a w jej miejscu wykonywano otwór do osadzenia drewnianego trzonka.

Narzędzia T-kształtne z poroża są formą rozpowszechnioną na Niżu Środkowoeuropejskim od późnego mezolitu po środkowy neolit. Najstarsze znane egzemplarze, datowane nawet na VII tysiąclecie BC wiążą się z ludnością prowadzącą gospodarkę zbieracko-łowiecką. Zdecydowanie większa grupa znalezisk tego typu narządzi jest jednak datowana na V tysiąclecie i współwystępuje w kontekście osadnictwa społeczności rolniczych, głównie z kręgu ugrupowań z późną ceramiką wstęgową, lecz także z inną ludnością, pozostającą w kontaktach ze społecznościami rolniczymi lub będącą w trakcie przyswajania cech gospodarki neolitycznej.

W przypadku topora ze Stepnicy nie dysponujemy danymi o kontekście odkrycia. Jedyną wskazówką, którą – z dużą dozą rezerwy – można wykorzystać do przybliżenia jego datowania, jest odkrycie w tym samym miejscu depozytu siekier krzemiennych, które są charakterystycznymi wyrobami ludności kultury pucharów lejkowatych.

Krzysztof Kowalski