Kielich mszalny

Kielich mszalny ze zbiorów muzealnych, ze srebra, wykonany przez krakowskiego złotnika o inicjałach LN w 1862 roku. Kielich o prostej budowie, składa się z dzwonowatej czary o lekko wywiniętym brzegu, gruszkowatego trzonu z wazonowym nodusem i pierścieniem oraz profilowanej stopy. Pierścień ozdobiony jest nakładanym geometrycznym ząbkowanym ornamentem . Trzon połączony ze stopą za pomocą gwintowanej śruby ukrytej wewnątrz stopy. Czara wewnątrz i wokół brzegu złocona. Jedyną dekoracją kielicha jest wspomniany ząbkowany ornament na pierścieniu. Na czarze i stopie wybite znaki złotnicze. Obecnie kielich jest przechowywany w kaplicy zamkowej na parterze zamku. Kielich jest najstarszym, obok pateny, naczyniem liturgicznym stosowanym przy odprawianiu mszy św. przez kapłana w obrządku rzymskim. Od czasów średniowiecza przyjęto zasadę wykonywania kielicha ze złota lub innego szlachetnego materiału, który nie podlega korozji. Jeśli kielich był wykonany z innego metalu, wnętrze czary było pozłacane. Nazwa kielich wywodzi się z języka greckiego i łaciny, słowo kyliks oznaczało naczynie do picia wina, w Rzymie uzyskał bardziej smukłą sylwetkę i był używany na bankietach. Na początku kielichy były wykonywane z różnych materiałów. Pierwotnie były to naczynia proste wykonywane z drewna, ceramiki czy też szklane. Dopiero czasy karolińskie spowodowały ujednolicenie materiałów służących do wykonywania kielichów a proces ten był kontynuowany przez sobory, by ostatecznie doprowadzić do używania tylko złota i srebra. Zmieniał się tez kształt kielicha i jego dekoracja. Kielichy były często bardzo bogato zdobione, nie tylko ornamentami ale też figurami Chrystusa, świętych lub całych scen z życia Chrystusa i świętych. W okresie romańskim wykonywano kielichy o przysadzistej budowie, bogato zdobione przedstawieniami figuralnymi. W gotyku kształt kielicha stał się smukły, a stopa przybrała kształt cztero-, sześcio- i wieloliścia. Częścią najbardziej zdobioną kielicha w gotyku był nodus, zaś czara dekorowana była koszyczkiem. W okresie późniejszym czara była niewielka w koszyku, zaś cały kielich zdobiony był ornamentem. W XVIII wieku pojawiły się kielichy pozbawione w całości dekoracji. W XIX wieku w czasie mody na tzw. neostyle nastąpił powrót do gotyku. Od XX wieku aż do teraz uproszczeniu uległ kształt kielicha, prawie całkowicie zaprzestano dekoracji.

Przemysław Kucia