Szpularz

Proces wytwarzania tkaniny jest długi i wymagający dużych umiejętności. Do tkania dawne tkaczki używały różnych sprzętów i narzędzi. Jednym z nich był szpularz, nazywany też grotownicą. Miał formę drewnianej, przypominającej nieco drabinkę, ramy, w której umieszczone były pionowo przynajmniej dwa rzędy szpul z nawiniętymi na nie nićmi osnowy. Przędzę ze szpul tkaczka przewlekała przez przepustnicę, czyli deseczkę z otworkami. Każda z nici przechodziła przez jeden otwór, co zapobiegło ich plątaniu. Z przepustnicy nici trafiały na snowadło – obrotowe urządzenie do ręcznego snucia osnowy, a z niego, równo ułożone, na wał podawczy krosna.

Warto zwrócić uwagę, że w tkactwie nazwa szpularz odnosi się także do przyrządu używanego do nawijania utkanej nitki na cewki lub szpule.

Prezentowany szpularz ze zbiorów Działu Etnografii Pomorza ma typowy kształt pionowej ramy osadzonej na poziomej podstawie. Górna część podstawy zdobiona jest wyciętym w drewnie delikatnym wzorem w kształcie lekko zaokrąglonych ząbków. W ramie znajduje się 14 rzędów otworów, w które wkładane były metalowe pręty. Umieszczano na nich szpule, po dwie na każdym pręcie. W omawianym obiekcie zachowało się czternaście drewnianych szpul z różnokolorowymi nićmi.

Agnieszka Słowińska