Koza - rekwizyt obrzędowy

W wesołych orszakach przebierańców, które w okresie bożonarodzeniowym i zapustnym chodziły po wsiach, składając mieszkańcom życzenia i odgrywając obrzędowe scenki, kluczową rolę odgrywały zwierzęce maszkary, wśród których znajdowała się koza utożsamiana w wierzeniach ludowych z płodnością i siłami witalnymi. Odgrywający jej rolę chłopak był ubrany w wywrócony na lewą stronę kożuch lub płachtę, a w rękach trzymał kij, na którym osadzona była realistycznie przedstawiona głowa zwierzęcia. Istotą obrzędu, opierającego się na myśleniu magicznym, zgodnie z którym „podobne powoduje podobne”, było zapewnienie odrodzenia się przyrody po czasie zimowej stagnacji. „Uśmiercona” w czasie odgrywanej scenki koza zostawała „wskrzeszona”, tak jak uśpiona przyroda miała powrócić do życia i wydać niezbędne do przetrwania ludziom plony. W zbiorach etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie znajdują się trzy kozy obrzędowe. Prezentowana maszkara z 1. połowy XX wieku jest wyrobem amatorskim, jednostkowym. Głowa zwierzęcia wykonana jest z drewna, techniką obróbki stolarskiej. Ma skórzane uszy i bródkę z włosia. W inwentarzu muzealnym zapisana jest informacja o jej pochodzeniu z ziemi pyrzyckiej, ale „Atlas der Deutschen Volkskunde” umieszcza obrzęd z kozą na terenie Pomorza Środkowego. Koza pierwotnie znajdowała się w zbiorach Pommersches Landesmuseum Stettin.

Agnieszka Słowińska