Patera z pokrywą

Patera na wysmukłej nodze z jajowatym nodusem, z pokrywą, zdobiona w całości emalią en grisaille na ciemnym tle, miejscowo złocona. Pokrywa zwieńczona jest spiczastym uchwytem. Wnętrze czary patery dekorują dwie sceny z niezwykle popularnej w XVI i XVII w. historii Amora i Psyche spisanej przez Apulejusza z Madury (II w. n.e.), w dziele znanym jako Metamorfozy albo Złoty osioł. Historia ta była również przedstawiana we wnętrzach pałacu wilanowskiego za czasów króla Jana III na sklepieniach galerii ogrodowych. W czaszy czary przedstawiono dwie kompozycje z tego cyklu: Przybycie Psyche na Olimp oraz Zaślubiny Amora i Psyche.

Miłosne opowieści Apulejusza stały się jednym z ulubionych tematów francuskich emalierów w XVI w. W Limoges powstawały liczne dzieła z tymi motywami. Jak podaje Tomasz Igrzycki w katalogu wilanowskiej wystawy Amor Polonus, wzorcem dla wilanowskiego egzemplarza mógł być cykl 32 miedziorytów Mistrza z Kostką i Agostina Veneziana wg Rafaela i Michiela Coxciego. Prawdopodobnie bezpośrednią inspirację stanowiły ryciny Bernarda Salomona opublikowane we francuskim wydaniu Metamorfoz Apulejusza z 1546 r. Pokrywę zdobią antykizujące medaliony oraz amorki i pląsające w zabawie putta. Dekoracje na stopie przedstawiają rozrywki morskich bóstw, skrzydlatych geniuszy i emblematy wojenne. Na nodusie widoczne są zwisające girlandy, spięte antycznymi maskami.

Wg szczątkowych informacji źródłowych należy przypuszczać, że kolekcja emalii limuzyjskich w Wilanowie tworzona była zapewne przez Aleksandra Potockiego, a poszerzana przez jego syna – Augusta.

Patera została pokazana warszawskiej publiczności podczas Wystawy starożytności i przedmiotów sztuki w 1856 r. w pałacu hr. Augustostwa Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 32 (dziś: Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego). Opisano ją w katalogu tej wystawy pod pozycją 790.

Joanna Paprocka-Gajek