5 złotych - wzór

Dwudziestolecie międzywojenne to w Polsce okres walki o stabilizację sytuacji gospodarczej. Scalenie kraju, złożonego z ziem należących do trzech zaborców i trzech różnych systemów gospodarczych, nie było proste. Konieczność walki zbrojnej o utrzymanie świeżo odzyskanej niepodległości pogłębiła trudności. Zjawiskiem towarzyszącym mieszkańcom Polski stała się przez długi czas inflacja. Reforma gospodarcza Władysława Grabskiego z 1924 roku, wiążąca się między innymi z wprowadzeniem złotego jako waluty kraju, ustabilizowała kurs pieniądza, jednak miało to skutek uboczny w postaci zwiększenia bezrobocia. Spowodowane tym niepokoje społeczne w połączeniu z nieurodzajem w 1924 roku oraz rosnącym napięciem w relacjach gospodarczych z Niemcami, skutkującym w połowie 1925 roku tak zwaną wojną celną, zmusiły rząd do zwiększenia emisji pieniądza. Dodatkowym problemem okazał się niedobór monet. W tej sytuacji, podobnie jak w chwili wprowadzania reformy walutowej z 28 kwietnia 1924 roku, postanowiono o wprowadzeniu do obiegu biletów zdawkowych o nominałach 2 i 5 złotych. Zostały one zaprojektowane przez Wacława Borowskiego. Bilety nosiły datę 1 maja 1925 roku, na awersie zaś umieszczono wizerunki zastępowanych monet. Na bilecie pięciozłotowym znalazł się wizerunek srebrnej monety zwanej Konstytucją, od przedstawionej na niej personifikacji Polski otrzymującej od młodzieńca księgę z takim tytułem. Zawirowania prawne doprowadziły do sytuacji, w której w próbnej serii tych monet zawartość srebra przekraczała ich wartość nominalną. W efekcie nie znalazły się one w obiegu, a seria próbna trafiła w ręce kolekcjonerów. Inaczej stało się z biletem zdawkowym, który miał ją zastępować. W ręce mieszkańców Polski trafił on 1 lipca 1925 roku. Został wycofany z obiegu z dniem 30 czerwca 1929 roku, a ostateczny termin wymiany ustalono na 30 czerwca 1931 roku.

Projekt biletów zdawkowych z 1925 roku zakładał umieszczenie na awersie wizerunku zastępowanej monety. Na bilecie dwuzłotowym znalazł się zarówno awers, jak i rewers monety. W przypadku biletu pięciozłotowego przedstawiono wyłącznie rewers srebrnej pięciozłotówki.

W przypadku wzoru biletu na obu jego stronach umieszczano dwie czerwone, skośne linie wraz z napisem „WZÓR”, pomiędzy nimi oraz adnotację: „Bez wartości”, umieszczoną w lewym górnym rogu.

Leszek Poniewozik