1 marka polska

Marki polskie (mkp) z 28 sierpnia 1919 roku i 7 lutego 1920 roku, o nominałach od 1/2 do 1000, są najbardziej znanymi banknotami II Rzeczypospolitej (1918–1939). Ich emitentem była Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (PKKP), utworzona przez niemieckie władze okupacyjne w 1916 roku, a następnie zaadaptowana wraz z mkp przez system pieniężny odrodzonego państwa polskiego.

W odróżnieniu od poprzednich serii z pierwszej połowy 1919 roku, zaprojektowanych przez Adama Półtawskiego (1881–1952), omawiane banknoty zostały wykonane w Zakładach Graficznych Bolesława Wierzbickiego w Warszawie oraz przede wszystkim w Wiedeńskiej Drukarni Państwowej, gdzie nieznany artysta zaprojektował je w stylu secesyjnym. Szata graficzna tych banknotów, których bohaterami są królowa Jadwiga (1384–1399) i Tadeusz Kościuszko (1746–1817), przypomina pieniądz austro-węgierski z czasów I wojny. Pieniądz ten miał zastąpić łatwe do podrobienia emisje projektu Półtawskiego. Druk w zagranicznej wytwórni wynikał z rosnącego zapotrzebowania na banknoty, którego nie były w stanie zaspokoić zakłady krajowe.

Wprowadzane do obiegu od 5 grudnia 1919 roku nominały serii wiedeńskiej miały służyć równoważeniu budżetu państwa, w którym wydatki coraz wyraźniej górowały nad dochodami. Niwelowanie deficytu przyrostem emisji stymulowało jednocześnie inflację, która pociągała spadek dochodów państwa, co wymuszało dodruk pieniądza. Obrazuje to wzrastająca od początku 1919 roku cena dolara. Pod koniec czerwca kosztował on 17, trzy miesiące później 35, a po uwolnieniu kursu dewiz w końcu 1919 roku już ponad 110 mkp. Przed wprowadzeniem serii w obiegu były niemal 3 miliardy, miesiąc później ponad 5 miliardów 300 milionów, a pod koniec marca 1920 roku już prawie 10 miliardów 700 milionów mkp. Dolar kosztował wówczas ponad 156 mkp. Dobrą stroną inflacji był wzrost koniunktury, konkurencyjność eksportu, zmniejszenie zadłużenia w mkp oraz wzrost zatrudnienia. Od czasu wprowadzenia na rynek omawianych banknotów (5 grudnia 1919 roku) do momentu włączenia kolejnej emisji (25 stycznia 1923 roku) nominalna suma obiegających mkp wzrosła ponad stukrotnie.

W pierwszych dniach grudnia 1919 roku na łamach „Kuriera Warszawskiego” oferowano 1000 mkp nagrody za wskazanie miejsca zagubionej peleryny sobolowej na białej podszewce, a płaszcz podszyty futrem (bekiesz) za 550 mkp.

Tomasz Markiewicz