Magistrat miasta dawniej kościół Karmelitów Bosych w Lublinie

Magistrat, nazywany także Nowym Ratuszem, w odróżnieniu od usytuowanego na rynku Starego Ratusza, będącego od 1578 roku do rozbiorów Polski siedzibą Trybunału Koronnego, został zbudowany poza obszarem dawnego miasta, w pobliżu Bramy Krakowskiej. Pomysł budowy nowej siedziby władz miejskich powstał już w czasie panowania króla Zygmunta III Wazy, który w 1611 roku wydał specjalne zezwolenie. Ostatecznie ratusz wzniesiono w latach 1827–1828 na zrębach murów spalonego w 1803 roku kościoła Karmelitów Bosych oraz przylegającego do niego klasztoru. W tym celu zaadaptowano nawę główną i zachodni rząd kaplic świątyni oraz wykorzystano dwa skrzydła klasztoru: wschodnie od ulicy Nowej (obecnie Lubartowska) i północne, z zachowanymi celami klasztornymi. Prace budowlane według projektu Aleksandra Groffego, budowniczego generalnego Królestwa Polskiego nadzorował Jakub Hempel – budowniczy wojewódzki. W gmachu mieściły się biura, sala balowa, Archiwum Miejskie, areszty, a także Resursa Obywatelska (do 1863 roku). Przechowywano tu także ważne dokumenty i pamiątki związane z historią miasta. Od XIX wieku w tak zwanym skarbcu magistrackim znajdowały się między innymi: akt lokacji miasta z 1317 roku i inne przywileje królewskie, najstarszy plan Lublina z 1648 roku, portrety dostojników polskich i lubelskich, miecze katowskie, kopia dawnych kluczy miejskich.

W czasie II wojny światowej gmach był dwukrotnie zbombardowany i spalony – w 1939 roku przez Niemców, w 1944 roku przez Sowietów. Podczas ataku lotniczego 9 września 1939 roku spadająca bomba przebiła strop II i I piętra, powodując śmierć około 40 osób. Bohaterstwem wykazał się wówczas woźny magistratu Jan Gilas, który chwycił jeden z pocisków, który nie wybuchł, i wyniósł go z budynku. Gilas, który wskutek emocji dostał nagłego, śmiertelnego ataku serca i zmarł na ulicy przed ratuszem, jest patronem jednej z pobliskich ulic.

Gmach odbudowano w latach 1947–1952 według projektu Ignacego Kędzierskiego. Nad drzwiami wejściowymi oraz na szczycie wieży znajduje się koziołek – herb miasta. Na elewacji frontowej wiszą tabliczki z nazwami miast partnerskich Lublina. W gabinecie prezydenta jest eksponowana duża panorama miasta od strony południa Philippa Dombecka Wjazd generała Zajączka do Lublina z 1826 roku, bezcenne źródło wiedzy o XIX-wiecznej architekturze i urbanistyce „koziego” grodu.

Renata Bartnik