Jadwiga Mrozowska i Józef Sosnowski jako Psyche i Blaks. Teka Melpomeny

Grafika pochodzi z Teki Melpomeny wydanej w 1904 roku w Krakowie pod kierunkiem S. Szreniawy-Rzeckiego. Teka zawiera blisko 40 litograficznych karykatur, które w ujęciu satyrycznym ukazują aktorów scen krakowskich. Opracowali je młodopolscy artyści: W. Bystrzyński, K. Frycz, S. Kuczborski, A. Procajłowicz, S. Szreniawa-Rzecki, K. Sichulski, W. Wojtkiewicz – bywalcy słynnej Jamy Michalikowej, w atmosferze której zrodził się pomysł stworzenia teki. Odbito ją bezpłatnie dzięki Zenonowi Pruszyńskiemu, prowadzącemu słynny krakowski zakład litograficzny, a pozyskane ze sprzedaży teki środki miały zasilić fundusz emerytalny teatru.

Karol Frycz sportretował Jadwigę Stanisławę Mrozowską-Toeplitz (1880–1966) i Józefa Sosnowskiego (1863–1933) w rolach Psyche i Blaksa w dramacie Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche, opowiadającym o zmaganiach ducha (Psyche) z materią (Blaks).

Oboje artyści byli związani między innymi z Teatrem Miejskim w Krakowie, gdzie sztuka miała swoją premierę 27 lutego1904 roku. Sosnowskiego uważano za jednego z wybitniejszych tragików swego pokolenia, Mrozowska, mimo braku scenicznego doświadczenia i wykształcenia aktorskiego, dość szybko zyskała popularność. W 1907 roku wyjechała do Włoch, a jej pasją stało się podróżowanie. Podczas ekspedycji do Azji odkryła między innymi przełęcz w Pamirze, której nadano jej nazwisko.

Konflikt dwóch przeciwstawnych postaw reprezentowanych przez Psyche i Blaksa został uchwycony przez Frycza dzięki skomponowaniu sceny na zasadzie kontrastu między postaciami. Masywna, dominująca sylwetka ubranego w czarny frak Blaksa, który uosabia przyziemność i materialność, góruje nad delikatną, ubraną w zwiewną, zdobioną falbanami suknię Psyche. Opozycję postaci definiują również różnice formalne między potraktowaną syntetycznie, płaską plamą postacią mężczyzny i konturową sylwetką Psyche.

Charakteryzując obie postaci, Frycz nie stroni od typowej dla karykatury groteski i przerysowania zastosowanych w pozostałych planszach Teki. Jego twórczość obok malarstwa i grafiki obejmowała przede wszystkim scenografię teatralną oraz sztukę użytkową. Artysta rozpoczął działalność scenograficzną w kabarecie „Zielony Balonik”, związanym z Jamą Michalikową, dla której projektował wystrój wnętrz w duchu młodopolskim.

Anna Hałata