Brama Grodzka

Jan Kanty Gumowski (1883–1946) studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem J. Mehoffera, L. Wyczółkowskiego i K. Laszczki. Już podczas studiów pracował w Muzeum Narodowym w Krakowie przy inwentaryzacji zabytków. Umiejętność precyzyjnego wyglądu oddawania budowli i uroku krajobrazów ziem polskich zaowocowała wydaniem ośmiu tek graficznych poświęconych zabytkom architektury i budownictwa drewnianego, przydrożnym krzyżom i kapliczkom, które obok podejścia rekonstrukcyjnego charakteryzuje techniczna doskonałość. W 1914 roku Gumowski wstąpił do Legionów Polskich i dzięki tworzonym z dużym wyczuciem portretom legionistów i widokom miejsc bitew wkrótce stał się rysownikiem I Brygady. Równocześnie gromadził materiały do rozpoczętych przed wojną tek. Jedną z wcześniejszych poświęcił Lublinowi, gdzie przyjeżdżał kilkakrotnie w ciągu 1916 roku. Po raz pierwszy dotarł tu we wrześniu, z Chełma, na rekonwalescencję po przebytej dezynterii. Kolejne pobyty artysty w mieście przeciągnęły się aż do roku 1917. Prawdopodobnie wówczas powstały rysunki i akwarele dokumentujące zabytki Lublina, na podstawie których stworzył cykl piętnastu plansz litograficznych zamieszczonych w tece Lublin. Motywy architektury polskiej Jana Gumowskiego zeszyt 3, wydanej w 1918 roku w Krakowie. Na wielobarwnych lub czarno-białych kartach zobrazował przede wszystkim dzielnicę żydowską na Podzamczu, bramy Starego Miasta, zabudowania dzielnic Kalinowszczyzna i Tatary. Gumowski konstruował plansze według przyjętego schematu kompozycyjnego, lokując centralnie widok budowli i uzupełniając go czasem o rzut przyziemia. Prowadząca do miasta od strony Podzamcza, wzniesiona w XIV wieku Brama Grodzka stanowiła część obwarowań miejskich. W wyniku przebudowy przeprowadzonej w XVIII wieku przez D. Merliniego straciła swój obronny charakter. Gumowski ujął bramę od strony Starego Miasta, ukazując w prześwicie zarysy nieistniejących dziś domów przy ulicy Zamkowej, którą wraz z dzielnicą żydowską doszczętnie zniszczono po likwidacji getta w 1943 roku. Sposób ujęcia przesyconej światłem bramy zdradza dużą wrażliwość kolorystyczną Gumowskiego.

Anna Hałata