Portret (podwójny) Józefa Czechowicza

Jan Wydra – malarz, grafik, członek grupy artystycznej Bractwo św. Łukasza – urodził się w Ciecierzynie koło Lubartowa, ale od dzieciństwa mieszkał w Lublinie. Był związany z miejscowym środowiskiem artystycznym i literackim, zwłaszcza z poetami grupy Reflektor. Z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny podjął pracę już jako siedemnastolatek. W 1923 roku porzucił pracę zarobkową i rozpoczął studia w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego. Pisał: „Idąc za głosem sumienia i właściwego powołania, poświęciłem się studiom malarskim – biorąc za jedyny cel w swojem przyszłem życiu Wielką, Piękną i Nieśmiertelną Sztukę”.

Przyjaźń Czechowicza z Wydrą zawiązała się już we wczesnej młodości, o czym świadczy fragment wiersza autoportret ze zbioru w błyskawicy (1934). Poeta dedykował również artyście wiersz świat z tomu dzień jak co dzień (1930). Ponadto w latach 30. popularyzował twórczość malarską przyjaciela, zamieszczając reprodukcje jego obrazów w warszawskich czasopismach, głównie w „Pionie”. Z kolei Wydra uwiecznił poetę na portrecie olejnym, który – niestety – nie ocalał. Zachowały się natomiast dwa portrety rysunkowe z 1923 roku, wykonane na jednej karcie, przechowywane w Muzeum Józefa Czechowicza.

Niestety nie przetrwała korespondencja przyjaciół. Wielka szkoda, gdyż – jak dowiadujemy się ze wspomnień Konrada Bielskiego, który widział kilka listów Wydry do Czechowicza – były one „pisane drobnym maczkiem na sklejanych kartach z zeszytu. Każdy z nich był długości co najmniej czterech metrów”. Warto jednak wspomnieć, że wzmianki na temat Jana Wydry, świadczące o przyjaźni i wielkiej sympatii, odnajdujemy w listach Czechowicza do innych osób. 10 lipca 1924 roku poeta informuje Wacława Gralewskiego: „Nie nagadałem się jeszcze z Jasiem. Dziwny on jest: coraz bardziej »jurodiwyj« i coraz bardziej serdeczny”. Czechowicz boleśnie przeżył śmierć artysty, który zmarł na gruźlicę, mając zaledwie trzydzieści pięć lat. Wspomina o tym w liście do Stanisława Czernika wysłanym 20 kwietnia 1937 roku: „Osamotnienie jakie czuję, będąc ostatnim ze swojej linii Czechowiczem, powiększył jeszcze fakt, że umarł mi w przewodnią niedzielę towarzysz dzieciństwa i najserdeczniejszy przyjaciel, Jan Wydra, malarz z Bractwa św. Łukasza. A wydawało mi się, że już nie mam kogo tracić, gdy matki nie ma”.