Bolesław I Chrobry - świta królewska

Stanisław August Poniatowski w upodobaniu do sztuki medalierskiej bardzo przypominał Zygmunta III Wazę. Obaj władcy nie tylko podziwiali medale, ale i aktywnie uczestniczyli w ich tworzeniu. W przypadku Zygmunta III Wazy oznaczało to czasami własnoręczne wykonywanie medali. Stanisław August Poniatowski ograniczał się do ich projektowania. Wśród medali tworzonych za panowania tego władcy szczególne miejsce zajmuje seria zwana Świtą królewską. Została pomyślana jako rodzaj pocztu władców poprzedzających Stanisława Augusta Poniatowskiego na polskim tronie. Awersy przedstawiające popiersia poszczególnych postaci w większości są wzorowane na obrazach Marcella Bacciarellego zdobiących Salę Marmurową zamku królewskiego w Warszawie, rewersy zaś mają postać inskrypcji charakteryzujących kolejnych władców. Treść inskrypcji była dziełem samego króla. Zadanie wykonania całej serii władca powierzył swemu nadwornemu medalierowi Janowi Filipowi Holzhaeusserowi. Wiadomo, że artysta pochodził z Saksonii, ale jego wczesne dzieje nie są dokładnie znane. Nie ulega natomiast wątpliwości, że Polska stała się jego drugą ojczyzną. W uznaniu zasług na sejmie z 1775 roku został nobilitowany. Był człowiekiem niezwykle utalentowanym. Z równą swobodą wykonywał medale w stylistyce późnobarokowej i klasycystycznej, a w niektórych jego pracach pojawiają się nawet elementy romantyzmu. Niestety Holzhaeusser jedynie częściowo wykonał powierzone mu zadanie. Do 1792 roku, kiedy zmarł w wieku pięćdziesięciu jeden lat, stworzył jedenaście medali przedstawiających władców od Bolesława Chrobrego do Aleksandra I. Nie oznacza to, że seria nie była kontynuowana. Dzieła tego podjął się Jan Jakub Reichel – następca i być może uczeń Holzhaeussera. W efekcie powstały dwadzieścia trzy medale, które wybijano w srebrze i brązie. W niewielkiej liczbie wykonano je także ze złota. Według niektórych źródeł z tego metalu wybito z każdego typu zaledwie po jednym egzemplarzu, przeznaczonym specjalnie dla króla.

Prezentowany medal jest pierwszym z serii. Jest to wybity w srebrze oryginalny egzemplarz. Wraz z innymi medalami tego cyklu nie prezentuje szczególnych walorów artystycznych. Pod tym względem wspólne dzieło Holzhaeussera i Reichla nie odbiegało jednak poziomem od podobnych serii wykonywanych na terenie Niemiec czy Francji.

Leszek Poniewozik